Euroforum Blog Het kennis blog van Euroforum
Nederland heeft vorige week, met de ondertekening van het Energieakkoord, een belangrijke stap gezet op weg naar een schone toekomst. Ruim veertig organisaties, waaronder de overheid, werkgevers, vakbeweging, natuur- en milieuorganisaties, andere maatschappelijke organisaties en financiële instellingen, verbonden zich aan het Energieakkoord voor duurzame groei.
Tijdens het Nationaal Warmte Congres op 7 november komen de doelstellingen en plannen uit het Energieakkoord aan bod. We vroegen 3 warmte-experts voorafgaand aan het congres naar hun visie op de warmtesector.
Jos Verlinden, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
Wat is de functie van het warmteplan in het Bouwbesluit?
In eerste instantie is de functie van het warmteplan in het Bouwbesluit om vast te leggen in welk gebied binnen een gemeente een aansluitplicht geldt. Daarvoor moet een gemeente in een warmteplan opnemen wat de grens is van het gebied waarin de aansluitplicht geldt. Daarnaast moet de gemeente in het warmteplan aangeven welke mate van energiezuinigheid of bescherming van het milieu een gebouw heeft bij aansluiting op het warmtenet, op het moment dat het warmtenet in het gebied volledig is gerealiseerd. Tot slot moet de gemeente aangeven voor hoeveel aansluitingen binnen het betreffende gebied de aansluitplicht geldt.
Een warmteplan moet worden vastgesteld door de gemeenteraad. Met deze invulling van het warmteplan heeft het warmteplan ook de functie om binnen de gemeente een goede politieke discussie te geven over de invulling van een warmtenet waarbij alle belangen kunnen worden afgewogen: van de warmteleveranciers, de bouwers en ontwikkelaars en niet in de laatste plaats van de gebruikers.
Waar liggen in de Nederlandse warmtesector de grootste kansen/uitdagingen?
De grote uitdaging voor de Nederlandse warmtesector is een goede bijdrage te leveren aan het streven van het SER ‘Energieakkoord voor duurzame groei’ naar een energieneutrale gebouwde omgeving. Dit streven is ambitieus en vraagt om de ontwikkeling van nieuwe concepten. De verwachting is dat alle verschillende beschikbare technieken nodig zijn om dit te realiseren: vraagbeperking, duurzame decentrale opwekking en de efficiency van de energievoorziening.
Bij de ontwikkeling van concepten moet de gebruiker centraal staan. Voor de gebruiker is belangrijk dat de gegeven oplossing de goedkoopste is en dat de oplossing leveringszekerheid geeft.
De uitdaging is dat de betrokken partijen gezamenlijk komen tot een keuze die lokaal de beste oplossing biedt. Dat is een uitdaging want op het eerste gezicht hebben verschillende partijen verschillende en soms tegengestelde belangen.
Hoe ziet u de toekomst van de Nederlandse warmtesector?
De gemiddelde gebruiker wil een betaalbare en betrouwbare energievoorziening die hem een comfortabel gebouw oplevert. Dat is waar de betrokken partijen naar moeten streven. Daarnaast slaan maatschappelijke partijen met het SER Energieakkoord de handen ineen om de gebruiker bewuster te maken van het belang van een duurzame en efficiënte energievoorziening voor het tegengaan van klimaatverandering. Hiermee zal de vraag naar gebouwen met goede prestaties op het gebied van duurzaamheid toenemen. Ook hier zullen de betrokken partijen op moeten inspelen.
De overheid heeft gegeven deze kwaliteitswensen van de consument geen techniekbenadering voor energiebesparing. De overheid heeft een prestatiebenadering. Er is een prestatiedoelstelling vastgesteld voor het energiegebruik in de gebouwde omgeving. De marktpartijen moeten zelf komen tot de maatschappelijk optimale invulling van die doelstelling.
De toekomst van de warmtesector is om hieraan zijn bijdrage te leveren.
Erika Zomerman, Hanzehogeschool
Wat zijn de belangrijkste uitkomsten van het onderzoek over de mogelijkheden van een smart heat grid??
Flexiheat is eind 2012 gestart en eindigt in het voorjaar van 2016, dus op dit moment kunnen er nog geen definitieve resultaten beschreven worden. De belangrijkste verwachte uitkomsten zijn op 2 niveaus.
Op theoretisch niveau zijn het geavanceerde concepten voor een slim warmtenet met de mogelijkheid om meerdere intermitterende warmtebronnen van verschillende eigenaren op te nemen. Warmteopslag en uitwisseling met andere energiedragers (electriciteit, gas) zullen een cruciale rol spelen. Leveringszekerheid, duurzaamheid, maatschappelijk geaccepteerd en economisch rendabel zijn de voorwaarden.
In de zoektocht naar het balanceren van vraag en aanbod hopen we een beschrijving van ‘dynamic pricing’ te geven. Flexiheat draagt eraan bij om de (continue veranderende) waarde van warmte te bepalen.
Op implementatieniveau zijn het toegepaste tools/modellen om een smart heat grid te faciliteren. Zoals een decentraal besturingssysteem dat robuustheid en een snelle reactie op veranderingen in het system garandeert. Intelligente opslag sturing is daar onderdeel van, om the bepalen wanneer en waar warmte het beste opgeslagen kan worden.
Klantparticipatie bij een warmteproject: hoe bereik je dat?
Beginnend met draagvlak moeten klanten zo vroeg mogelijk betrokken worden. Voordelen van een warmtenet uitleggen en ‘best practices’ laten zien door tevreden klanten hun ervaring te laten vertellen als ‘testimonials’. Focus op leveringszekerheid en wees eerlijk over voor- en nadelen. Gebruik ‘open plan process’ om klantbetrokkenheid te bereiken. Voor consumenten spelen woningcorporaties een belangrijke rol in deze overlegstructuur.
Business-to-business klanten vergelijken warmteleverling veelal met gaslevering. Contracten met verschillende voorwaarden en termijnen met de laagste risico’s zijn het meest interessant.
Voor beide klantgroepen kan klantparticipatie bereikt worden door aandelen te verkopen, waarbij gratis warmte als rente kan dienen.
Voor zakelijke klanten kan de commodity warmte als onderdeel van andere facilitaire zaken gelden.
Geef alle typen klanten tenminste 3 ‘package deals’ om uit te kiezen, net als bij mobiele telefoon contracten.
Hoe ziet u de toekomst van de Nederlandse warmtesector?
Wij geloven dat warmtelevering het juiste is om voor te gaan in Nederland. De relatief hoge bevolkingsdichtheid creëert hoge ‘warmtevraag-dichtheid’, waardoor infrastructuurkosten relatief laag blijven. Ook kan warmtelevering een substantiële bijdrage leveren aan de klimaatdoelen van centrale en decentrale overheden. Potentiële leveranciers van restwarmte zien voordelen, echter zouden zij gefaciliteerd / gestimuleerd moeten worden door de overheid om warmteverkoop als ‘business opportunity’ te zien.
De bescherming van gaswinning en -levering door de Nederlandse overheid is het grootste obstakel door de toekomst van de Nederlandse warmtesector.
Het eigendom, de productie en het netwerk, zowel als de commodity verkopers zullen verschuiven naar de wijze waarop dit in de gas- en electriciteitsmarkt is georganiseerd. Netwerken zullen weer eigendom worden van publieke bedrijven zoals Enexis/Stedin/Alliander en lokele overheden en woningcorporaties. Warmteproductie en –verkoop zullen door commerciële partijen gedaan worden.
Gerrit-Jan Baars, CEO Thermaflex
Hoe kunnen we warmtenetten sneller en efficiënter aansluiten op bestaande woningen?
Warmtenetten kunnen sneller aangesloten worden door toepassing van (grotendeels) op maatgemaakte kant-en-klare (netwerk)delen, waarmee de aanleg een stuk sneller gaat, er minder verstoring is voor de omgeving en de kwaliteit hoog is. Een groot deel van het leidingwerk wordt in de fabriek, onder gecontroleerde omstandigheden, gemaakt en getest. Losse componenten monteren in het veld, in vaak wisselde weersomstandigheden, geven niet eenzelfde kwalitatief resultaat.
Ook kunnen woningen efficiënter aangesloten worden op warmtenetten. Het gebruik van flexibele leidingen maakt het gemakkelijker om in het terrein/veld aanpassingen aan de ligging van de leidingen te doen. Flexibele leidingen maken het ook mogelijk om de woningen binnen te gaan met de huisaansluitleiding waardoor minder verbindingen nodig zijn.
Door in een vroeg stadium met opdrachtgevers, adviseurs, aannemers en leveranciers samen te werken kunnen innovatieve oplossingen worden bedacht. Door (delen van) netwerken compleet op rol aan te leveren en te combineren met aanlegmethoden uit de glasvezel industrie, zoals raketboren van de straat naar de kruipruimte, kan een enorme snelheidswinst behaald worden. Een groot voordeel voor de bewoners is dat de (voor)tuinen niet volledig open komen te liggenn.
Inmiddels heeft Thermaflex in Nederland bij zo’n 4.000 woningen het bestaande stadsverwarmingsnet in de kruipruimte vervangen. Dit wordt gedaan door de oude leidingen in stukken te zagen en te verwijderen. De nieuwe leidingen worden per woning vooraf geassembleerd (hoofdleiding plus aftakking). Deze nieuwe leiding(delen) worden door het kruipluik onder de woning aangebracht. Op deze wijze kan ook een nieuw warmtenet aangelegd worden onder bestaande woningen. Door de bestaande ketel te vervangen voor een aansluiting op een duurzame warmtebron kunnen woningen worden verduurzaamd.
Wat zijn de belangrijkste lessen uit eerdere projecten?
Uit het verleden hebben wij geleerd dat een goede voorbereiding cruciaal is. Door leveranciers vroegtijdig bij het project te betrekken, is de kans een stuk kleiner dat bij aanbestedingen en/ of de uitvoering van het project problemen opduiken. Om een optimale, klantspecifieke oplossing te kunnen realiseren is een goede samenwerking tussen verschillende partijen in de keten erg belangrijk, omdat iedereen specialist is op zijn vakgebied. Denk hierbij bijvoorbeeld aan werkzaamheden om de optimale maatvoering te kunnen bepalen en afstemming welke delen waar en wanneer geïnstalleerd kunnen worden. De optimalisatie van een netwerk zorgt voor de juiste balans tussen drukverlies en pompvermogen waarmee een optimale TCO [Total cost of ownership] gewaarborgd kan worden.
Een andere les uit eerdere projecten is dat het aanleggen van een kunststof leidingsysteem met een kleinschalige montageploeg kan. Door het geringe gewicht en de flexibiliteit van het materiaal zijn minder mensen en materieel nodig dan bij aanleg met traditionele materialen hetgeen een belangrijke kostenverlagende factor is.
Hoe ziet u de toekomst van de Nederlandse warmtesector?
De warmtewereld denkt nog voornamelijk conservatief ten aanzien van toe te passen technieken en materialen. Hierdoor wint kunststof maar langzaam terrein. Doordat woningen steeds beter geïsoleerd worden neemt de vraag naar (ruimte)verwarming af, echter de vraag naar warm tapwater stijgt. Er is veel restwarmte beschikbaar die benut zou kunnen worden om huizen en gebouwen van warm tapwater en verwarming te voorzien. Dit vraagt om slimme oplossingen en geeft kansen voor de inzet van duurzame warmtebronnen.
Er is te weinig oog voor de eindafnemers. Bewoners hebben nog vaak het beeld dat warmte ‘’te duur” is. Wij kunnen met onze oplossingen en innovatieve technieken dit beeld in hun voordeel ombuigen. De voordelen van collectieve warmtelevering worden nog te weinig benadrukt maar is de manier om onze gezamenlijke klimaatdoelstelling te behalen.
- Schonere lucht,
- minder afhankelijkheid van fossiele brandstoffen,
- minder CO2 uitstoot.
Momenteel is er veel interesse vanuit China en in het verleden hebben o.a. Denemarken en Oostenrijk met succes voor stadsverwarming gekozen. Nu de rest van Nederland nog.
Nationaal Warmte Congres
Bovenstaande 3 warmte-experts verzorgen tijdens Het Nationaal Warmte Congres een sprekersbijdrage. Het Nationaal Warmte Congres is al 5 jaar hét nationale platform voor de warmtesector. Ook dit jaar staat het programma in het teken van actualiteiten, zoals de invulling van de warmtewet, rol van warmte in de energieneutrale nieuwbouw.
Jaarlijks zijn er ruim 100 bezoekers vertegenwoordigd van o.a. het rijk, provincies, gemeenten, warmte(distributie)bedrijven, energiebedrijven, woningcorporaties, projectontwikkelaars, afvalverwerkers, netbeheerders, technologiebedrijven, financiële instellingen, bouwbedrijven en adviesbureaus.
Meer informatieover het 2-daagse programma, alle sprekers en inschrijfmogelijkheden vindt u op de website van het Nationaal Warmtecongres.
