Geef gemeenten doorzettingsmacht bij warmtenetten

Pakweg dertig jaar geleden deden netbeheerders hun werk in stilte. Als afnemer van gas of elektriciteit had je er zelden rechtstreeks contact mee. Sinds de scheiding tussen leveranciers en netbeheerders en de introductie van de slimme meter en de laadpaal is dat veranderd. We vroegen Marc van der Linden, CEO van Stedin, ons mee te nemen in zijn kijk op de toekomst.

De netbeheerders krijgen naar verwachting een grote rol in de verduurzaming van de warmtevoorziening. Wat vind je daarvan?

“Aan de ene kant is dat prettig; we doen immers werk dat relevant is en dat in de belangstelling staat. Aan de andere kant past ons enige bescheidenheid. Wij zijn slechts een deel van de oplossing. Om je een indruk te geven: de kosten om het netwerk geschikt te maken voor de energietransitie bedragen ongeveer vijftien procent van de totale kosten van de energietransitie.”

Wat hebben netbeheerders nodig om hun rol goed te kunnen vervullen?

“Ik spreek altijd van drie V’s: voorspellen, verzwaren en verslimmen. Aanpassingen aan het netwerk vergen tijd. Hoe eerder we weten – al is het maar bij benadering – wat er nodig is, des te beter kunnen we daarop inspelen. Ten tweede: de elektrificatie van de energievoorziening vergt een stevige verzwaring. Er is domweg meer vraag naar energie dus heb je dikkere kabels nodig om die energie naar het stopcontact te krijgen. Ten derde: verslimming. Als we goed kunnen inschatten wat de pieken zijn, kunnen we daar ons netwerk op afstemmen. Denk ook aan spreiding van de vraag en opslag van energie.”

Zouden warmtenetten gesocialiseerd moeten worden?

“Ik denk dat je warmtenetten zou moeten onderbrengen bij de netbeheerders. Bij warmtenetten is de rol van de netbeheerder nog marginaal. Warmte is bij uitstek een lokale markt, die je lokaal zou moeten aansturen. Daarom vind ik dat gemeenten bij de uitrol van warmtenetten nadrukkelijker hun rol moeten pakken en ook doorzettingsmacht moeten krijgen.”

Is het mogelijk om het aansluitrecht op een warmtevoorziening te behouden voor alle huishoudens, ook in perifere gebieden?

“Dat betwijfel ik. Uiteraard heeft iedereen recht op warmte, maar de manier waarop die warmte wordt geleverd – via gas, warmtenet of all-electric – hangt wat mij betreft af van wat ter plekke aan infrastructuur voorhanden is. Overigens kun je best vraagtekens zetten bij het tempo waarin we in Nederland volledig afscheid nemen van het gas. Het is een relatief schone energiebron. In andere landen stappen ze nu over van steen- en bruinkool naar aardgas – en dat is voor het klimaat een hele stap vooruit. De aardbevingen in Groningen zijn voor ons natuurlijk wel een extra motivatie voor vermindering van ons aardgasverbruik.”

Wat gebeurt er met de onderhoudskosten van gasnetten wanneer er minder afnemers van gas zijn?

“De onderhoudskosten dalen dan ook, maar niet zo sterk als het aantal afnemers. Per afnemer stijgen de onderhoudskosten dus. We moeten zien te voorkomen dat de laatste afnemers een schrikbarend hoog bedrag aan onderhoudskosten moeten betalen. Hoe we dit oplossen? We zouden zekerheidshalve versneld op het netwerk kunnen afschrijven, maar er zijn meer mogelijkheden. Zo is het netwerk misschien te gebruiken voor het transport van waterstof. We doen daar nu proeven mee in Rozenburg en Delft. Daar leggen we ‘waterstofstraatjes’ aan. Als die succesvol blijken – en ik ben daar hoopvol over – zou dat betekenen dat het netwerk ook in de toekomst zijn waarde behoudt.”

Wat zou de rol van een netbeheerder zijn om de burger te enthousiasmeren voor het verduurzamen van de warmtevoorziening?

“Met de splitsing tussen leveringsbedrijven en netbeheerders is onze rol al veranderd. De opkomst van de slimme meter en de laadpaal hebben die ontwikkeling versneld. We hebben steeds vaker contact met eindgebruikers. We geven advies en fungeren als vraagbaak en partner voor woningcorporaties, verenigingen van eigenaren en gemeenten. Vroeger waren we echt B2B, tegenwoordig ook steeds meer B2C. Ik ben een voorstander van keuze, maar de overheid wil overduidelijk haast maken. Dat zie je terug in de manier waarop burgers worden benaderd. We neigen ernaar wijk voor wijk van het gas af te halen. Compleet. Dat moet binnen een bepaalde tijd gebeurd zijn. In de jaren zestig, toen we van aardkolen overstapten op gas, kon dat nog, zo’n noodgedwongen operatie. Maar het is bijna 2019. Mensen willen kunnen kiezen. Zo niet, dan zetten ze hun hakken in het zand. Dus: geef mensen de tijd en geef ze de keuze, bijvoorbeeld uit een warmtenet of all-electric.”