Liesbeth van Tongeren (GroenLinks): “Energietransitie is ongelooflijk lastig. Maar moet wel.”

Nederland moet stoppen met het huidige tweeslachtige energiebeleid. Dat zegt Liesbeth van Tongeren (GroenLinks). Ze hekelt het beleid van het vorige kabinet-Rutte. “De minister-president riep dat windmolens draaiden op subsidie. Nu moet hij maar eens gaan roepen dat we stoppen met alle financiële steun voor ouderwetse fossiele stroom.” Een gesprek met het kersvers herkozen Kamerlid, vooruitlopend op het Nationaal Windenergie Event.

Wind op land: hoe gaat het daarmee? Liggen we op koers om de plannen voor 2020 te gaan halen?

“Als GL hebben we daar steeds de grootst mogelijke twijfels bij gehad. We hebben er altijd bij de minister op aangedrongen dat provincies geen bovenwettelijke eisen zouden mogen toestaan. Dat is van belang om meer windenergie te kunnen opwekken, ook daar waar de gemeente dat wél ziet zitten, maar de provincie niet. De minister heeft dit idee nog altijd niet overgenomen. En rapportages tonen grote zorg of we die doelstelling gaan halen. We moeten er achteraan blijven zitten: hebben provincies hun zoekgebieden goed, en is er voldoende overleg met de bewoners. Al met al heb ik er een hard hoofd in.”

U noemt al het overleg met bewoners. Wat moeten we toch met al die lastige burgers die hun horizon vrij willen houden?

“Als je in zijn algemeenheid kijkt, is er heel veel steun voor schone energie. Als je maar een heldere lijn voorstaat, en burgers vanaf het begin laat participeren, ook financieel. Op de plekken waar dat goed is geregeld, ontstaan geen problemen. Soms is er vooraf koudwatervrees, maar veel van de klachten nemen na verloop van tijd af als bewoners merken dat ze de molens niet horen. De afgelopen jaren zijn er hier en daar onhandige starts gemaakt. Maar het hoofdprobleem is dat de heldere lijn ontbreekt. De regering koos altijd voor én fossiele en schone energie, gas, én schaliegas, én kolenstroom en wind. Dat diffuse beleid is recept voor mislukkingen.

Tegelijkertijd hebben we in Nederland een minister-president die riep dat windmolens draaien op subsidies. Die moet nu maar iets anders gaan roepen, namelijk dat we geen belastingvoordeel meer gaan geven aan fossiele energie. Niet dat dat genoeg is, trouwens. De markt alleen lost het probleem niet op. De overheid zal ook fors moeten bijdragen.”

Wat is er nodig?

“Eigenlijk zijn er drie overgangen nodig. Op het gebied van belastingen, van infrastructuur en van eensluidend beleid.

Qua belastingen – de voordelen van grijze stroom moeten worden gestopt. Het is onbegrijpelijk dat we nog altijd financiële voordelen geven aan een stroomvoorziening die de wereld in gevaar brengt.

Bij de infrastructuur: grote groepen mensen hebben last van geluidsbelasting van wegen, vliegveld of spoor. De groep mensen die last blijven hebben van het geluid van windmolens is veel kleiner dan langs weg of spoor. Dat komt doordat we al veel langer wegen en spoor hebben.

Een consequent regeringsbeleid is ook belangrijk. Wist je dat de Staat in de afgelopen jaren de grondprijs opdreef voor land voor windparken. Dat werkte bizar: als ondernemers met subsidie van minister Kamp ergens een windmolen wilden plaatsen, vroeg de Dienst Domeinen – dus minister Blok – veel geld voor die grond. Boeren in de buurt wilden dan ook de hoofdprijs. Dat stopte pas toen ik Kamp erop aansprak.”

Ik las dat windenergie – zelfs als we er heel fors op inzetten – maar een klein deel van de energiemix zal worden. Zes of zeven procent. Is dat een negatieve framing van de tegenstanders?

“Daarom is de infrastructuur transitie zo belangrijk. De piekvraag naar stroom moet naar beneden, zodat er minder capaciteit continu beschikbaar moet zijn. Dat verlagen van die piekcapaciteit gebeurt al op sommige plaatsen, maar we doen er nog heel weinig aan. En er wordt gewerkt aan opslagtechnieken.

Maar de hele transitie is onwaarschijnlijk lastig, en veel ingewikkelder dan je je nu kan voorstellen. Dus ja, we zitten nu op zes procent. Maar als je nu niet begint, kom je er zeker niet. We hebben gezien dat de landen om ons heen duidelijk de schone energie richting hebben gekozen en er forse stappen op hebben gemaakt. Dat kunnen wij ook.”

Is Nederland wel een land om windmolens neer te zetten?

“Elk land moet naar 100% schone energie toe. Bij de EU afspraken over de schone energiedoelstelling is rekening gehouden met de verschillen tussen landen en is er door Nederland 14% in 2020 afgesproken. En zelfs voor we daar zijn, moet er in NL nog heel veel gebeuren.”

In Amerika gooide Donald Trump de Amerikaanse Parijs-toezeggingen in de prullenbak. Hoe hard is het Nederlandse commitment?

“Ik denk dat het snoeihard is en zou moeten zijn. Stel: je zit met zijn allen in een reddingsboot, allemaal met een hand bij een lek. Hij haalt zijn hand weg bij ‘zijn’ gat. Dan ga je toch niet ook het lek dat jij dicht houdt, loslaten?

Als je de vluchtelingenproblematiek nu een issue vindt, maak dan je borst maar nat. Er komen veel meer klimaatvluchtelingen als je klimaatverandering niet tegengaat. Volksverhuizingen. Als je de vorige financiële crisis een probleem vindt: je krijgt een veel groter probleem als je niet heel snel de energietransitie inzet.

Het optimistische scenario is dat we heel goed kunnen innoveren. Daar zit veel werk en export kansen. En Nederland is een overzichtelijk land als je infrastructuur wilt aanpassen. Maar dan moet je het goed doen. Geen schaliegas, geen restjes rommelgas winnen, en de gaskraan in Groningen zo gauw mogelijk dicht. Nederland moet stoppen met wedden op twee paarden!”