‘De provincie heeft het overzicht van transitie-initiatieven’

Zuid-Holland is dit jaar gastheer van het Nationaal Warmte Congres. Berend Potjer, gedeputeerde van de provincie Zuid-Holland met onder meer energie in zijn portefeuille, is spreker op het congres. Op deze plek beschrijft hij initiatieven waar hij zelf warm voor loopt.

Wat is belang van warmte voor Zuid-Holland?

Allereerst: in de Rotterdamse haven wordt veel warmte gebruikt. Een deel daarvan is over en zouden we kunnen benutten om woningen te verwarmen. Ten tweede: Zuid-Holland is rijk aan oppervlaktewater. Dat biedt mogelijkheden voor aquathermie. Ten derde: de samenstelling van de Zuid-Hollandse bodem is van dien aard dat hier goede kansen liggen voor geothermie. De glastuinbouw benut die mogelijkheden al. Verder is de situatie met het elektriciteitsnet hier anders. In de meeste provincies is het op dit moment lastig aanbieders van elektriciteit aan te sluiten, bijvoorbeeld een zonnepark of windturbines. Bij ons is het andersom: we hebben moeite gebruikers aan te sluiten op het net. Daar knelt het.’

In welk opzicht maakt de aanwezigheid van wereldhaven Rotterdam een verschil?

‘In het havengebied speelt warmte een belangrijke rol. Er is veel vraag naar warmte, bijvoorbeeld in de industrie, maar er is ook veel aanbod. Wat interessant is, is de nabijheid van woningen, niet ver van die warmtebronnen. Dat biedt kansen om de restwarmte van bedrijven te benutten.’

Van welke projecten loopt u als gedeputeerde zelf nou warm?

‘Ik noem er drie. Vanuit de Europese Investeringsbank hebben we een project binnengehaald voor de gebouwde omgeving, ELENA genaamd. Het gaat om tien wijken in negen Zuid-Hollandse gemeenten, waaronder Gorinchem, Katwijk en Den Haag, om woningen duurzaam te verwarmen, dus zonder aardgas. Per locatie bekijken we welke techniek de meeste kans van slagen heeft. Gorinchem bijvoorbeeld ligt aan de Merwede; dat biedt kansen voor aquathermie. Ook is er een afvalwaterzuivering; die biedt weer kansen voor riothermie, het winnen van warmte uit rioolwater. Van al die projecten hopen we een boel te leren.’

Het tweede voorbeeld?

‘Dat is de wijk Bospolder-Tussenwijken in Rotterdam. Daar zetten we in op een collectief warmtenet dat wordt gevoed met restwarmte uit de haven. Bospolder-Tussenwijken is een van armere wijken van Nederland. We willen de aanleg van het warmtenet combineren met een ruimtelijke en sociale impuls voor de hele buurt. Als de straat toch open moet, laten we dan meteen de buurt groener en veiliger maken. Door de transitie te combineren met investeringen in het woonklimaat hopen we meer draagvlak te creëren.’

En het derde?

‘In Oegstgeest hebben bewoners zelf het initiatief genomen om van het aardgas af te komen. Van zo’n bewonersinitiatief gaat mijn hart sneller kloppen. Vaak hoor je dat mensen de hakken in het zand zetten en geen zin hebben in de energietransitie. Hier nemen bewoners die vinden dat er iets moet gebeuren het voortouw. Dat vind ik mooi.’

Wat zou volgens u de rol van de provincie kunnen of moeten zijn in de warmtetransitie?

‘In de warmtetransitie zijn het Rijk en de gemeenten zijn aan zet. Als provincie zijn wij echter van groot belang om de verbinding te leggen tussen het landelijke en lokale niveau en gemeenten met raad en daad te ondersteunen, zodat niet elke gemeente het wiel zelf hoeft uit te vinden. Als provincie hebben wij bovendien het overzicht van alle initiatieven. Die kunnen elkaar versterken of zouden elkaar in de weg kunnen zitten. Als bijvoorbeeld meerdere partijen uit dezelfde bron warmte willen winnen kan het misgaan. Ook is het voorstelbaar dat bedrijven in de Rotterdamse haven denken dat er geen afnemers zijn van hun restwarmte en dat in een gemeente even verderop wordt afgezien van een warmtenet omdat er geen aanbod zou zijn. Wij kunnen partijen verbinden.’

Hoe kunnen we de energietransitie versnellen?

‘Wat zou helpen, is een missionair kabinet die de noodzaak en urgentie van de opgave erkent. Het demissionaire kabinet schuift belangrijke besluiten door naar het volgende kabinet terwijl we het ons niet kunnen veroorloven beslissingen uit te stellen. Dat wordt nog versterkt door de hoge gasprijs, die de noodzaak van de energietransitie versterkt en het aantrekkelijk maakt om van het gas af te gaan.’

Kortom?

‘Zo snel mogelijk beginnen en volhouden. De urgentie is hoog. Niet zenuwachtig worden van weerstand, wel goed naar kijken en meenemen. Maar linksom of rechtsom: het tempo moet omhoog.’

Nationaal Warmte Congres

Het Nationaal Warmte Congres is hét platform waar alle stakeholders uit de warmtesector bij elkaar komen. Ben jij er ook bij? Bekijk het programma en de sprekers op de website.