Euroforum Blog Het kennis blog van Euroforum
In aanloop naar de opleiding Smart en Sustainable City interviewden wij Kees Jansen, stadsfilosoof en smart city strateeg. Wat is in zijn ogen een Smart City? Welke stad is hierin een groot voorbeeld? En hoe ziet de toekomst van smart cities er volgens Kees uit?
“De voorbeelden van smart cities schieten als paddestoelen uit de grond. Juist in deze jaren gaan technologische ontwikkelingen razendsnel. De vraag is of alle voorbeelden ook wel echt slim zijn: daar moeten we nadrukkelijk bewust een strategie voor kiezen.”
Wat is in uw ogen een Smart en Sustainable City?
Een slimme stad is een stad waar (stedelijke) technologie wordt ingezet om het leven van de inwoners leefbaarder, duurzamer, goedkoper en efficiënter te maken. Duurzaam in de zin van oplossingen voor de lange termijn die rekening houden met energie en circulair materiaalgebruik. Dat is echt anders dan wat we de afgelopen 150 jaar hebben gedaan, met technologie vanuit de industriële revolutie.
Smart Cities, slimme steden, is inmiddels een echte stroming, net als duurzaamheid eind vorige eeuw opkwam. De voorbeelden schieten als paddestoelen uit de grond. Juist in deze jaren gaan technologische ontwikkelingen razendsnel. De vraag is of alle voorbeelden ook wel echt slim zijn: daar moeten we nadrukkelijk bewust een strategie voor kiezen. Voor mij is een slimme stad waar de thema’s technologie, duurzaamheid en eigentijdse economie elkaar aanvullen en versterken. Technologie is een hulpmiddel en geen doel op zich. Het gaat er om wat mensen er mee doen.
Welke stad is volgens u déSmart City van de wereld, en waarom?
Dé definitie van een Smart City? Die is niet te geven; althans niet in absolute zin. Veel mensen halen het model van Boyd Cohen aan. Hij was een van de eersten die onderkende dat digitale technologie (met name internettechnologie) grote invloed heeft op stad en stedelijkheid. Op basis daarvan zijn diverse ranglijsten van steden gemaakt.
Maar dat vind ik niet interessant; sterker nog – in mijn optiek kan je steden niet op die manier vergelijken. Hoe kan je steden vergelijken die in totaal verschillende contexten bevinden? Het maakt nogal uit welke schaalgrootte, regelgeving, cultuur en economische context een stad zich bevindt. Binnen een land met meer vergelijkbare regelgeving, cultuur en economie is vergelijken reëler. In mijn beleving lopen binnen Nederland drie regio’s voorop als we kijken naar het breed nastreven van ‘smart’: Metropoolregio Amsterdam, Metropoolregio Rotterdam Den Haag en Metropoolregio Eindhoven.
Big Data, Small Data, Open Data: wat kunnen (of moeten) gemeenten hiermee doen?
Er wordt al te veel data verzameld en dat neemt de komende jaren sterk toe vanuit The-Internet-of-Things (alles met elkaar verbonden via het internet). Er is nu al een enorm veel data, waar we niets mee doen en/of kunnen doen. De belangrijkste opgave wordt dan ook het zinvol maken van data. Het uiteindelijke doel is daarbij tweeledig: bewustwording en gedragsverandering.
Dat is waar gemeenten op moeten inzetten: hoe kunnen we er voor zorgen dat sensoren in de gebouwde omgeving en data van inwoners, werknemers en bezoekers niet lukraak wordt verzameld, maar juist iets waar die gebruikers ook echt wat aan hebben. Ze willen real-time weten waar ze kunnen parkeren, bijvoorbeeld. Of antwoord op de vraag of zonnepanelen in hun eigen situatie ook echt iets voor ze is. Of dat hulpverleners betere hulp kunnen verlenen door real-time info over de gebouwen en de mensen die zich daar op dat moment bevinden.
Nuttig toegepaste data is de uitdaging op dit moment: niet het verzamelen. Ondersteuning van beleidskeuzes is een mooie bijkomstigheid, maar moet niet het primaire doel zijn. Daarbij is het publieke (ethische) debat over eigendom en gebruik van data is nu volop aan de gang. Ook hier moeten gemeenten met hun eigen inwoners/gebruikers actief over in gesprek. Dat moet juist ook op lokale schaal gebeuren.
Bewonersparticipatie is vaak een struikelblok voor gemeenten. Wat zijn uw 3 tips?
Voor een echte smart city en bruikbare stedelijke technologie is er samenwerking nodig tussen bedrijven en inwoners, gemeente en instellingen, onderwijs en ondernemers. Zet in op de aanwezige energie voor echte co-creatie. Ik hanteer daarbij mijn vijf pijlers:
- denk holistisch – overstijg de voorbeelden en denk aan het waarom je slim en duurzaam wilt zijn
- stel het (dagelijkse en toekomstige) leven van je inwoners, werknemers en bezoekers centraal
- werk aan slimme toekomstbestendige oplossingen: geen permanente oplossingen voor tijdelijke problemen
- durf te experimenteren: het is een tijd van maatwerk, waarbij alleen actie resultaat geeft
- werk bottom-up én top-down: het is niet het één of het ander, het is allebei.
Je kan hierover meer zien in mijn videoblog over de 5 pijlers
Als we u in 2020 opnieuw tegenkomen, wat is er dan veranderd in de wereld van Smart Cities?
We maken op dit moment razendsnel technologische stappen. Helaas worden nieuwe dingen snel gadgets en staat minder het doel wat we echt willen bereiken voorop. Daar moeten we nu bewust aan werken. Er is al heel veel mogelijk, maar het gaat sneller dan mensen en gebouwde omgeving aankan.
Ik verwacht dat juist daar in de komende 5 jaar een slag in wordt gemaakt: accepteren dat dingen langzamer in de gebouwde omgeving ‘kunnen worden toegepast’ en dat mensen lang niet alles zo snel accepteren als er technisch mogelijk is.
Ik denk dat er in 2020 zal er dus een breder besef zijn ontstaan dat technologie juist ‘producten en diensten op maat’ mogelijk maakt. Dat is juist de kracht van eigentijdse technologie dat zowel uit hardware als software bestaat. Er zullen gebieden en mensen zijn die volop vooruit lopen, maar er zal ook ruimte zijn voor de mensen die er bewust geen gebruik van willen maken. Daarnaast zal er veel meer aandacht zijn voor het faciliteren van mensen die wel willen maar niet direct kunnen. Dat is een hele nieuwe manier van denken, maar als we dat toepassen ontstaan er echt slimme steden, waar meer ruimte is voor individuele wensen en keuzes.
Over Kees Jansen
Kees Jansen (1972) is stadsfilosoof en smart city strateeg. Hij is afgestudeerd planoloog (UvA) en was daarna partner in Stipo: een team voor stedelijke ontwikkeling (www.stipo.nl). Daar heeft hij 15 jaar lang ervaring opgedaan als adviseur, projectleider, coach en trainer in verschillende opdrachten door het hele land.
Sinds 2012 is Kees voor zichzelf begonnen (www.pluraal.nl) en is hij zich exclusief gaan richten op stadsfilosofie en stedelijke technologie. Hij geeft hierover al 5 jaar les aan de Hogeschool Rotterdam. Ook is hij vaste blogger voor het smart city event en smart-circle.org. Sinds zomer 2014 is Kees gestart met zijn promotie-onderzoek aan de UvA met als werktitel: “Smarter Cities en Regio’s: van meer naar beter”. Hij richt zich binnen zijn onderzoek vooral op slim vastgoed in de Metropool Regio Amsterdam.
Kees Jansen is hoofddocent van de opleiding Smart en Sustainable Cities. Daar gaat hij o.a. in op bovenstaande themathieken.
