‘Zie de afkoppeling van aardgas als een langdurig proces’

In 27 proefwijken wordt onderzocht hoe we woningen het beste kunnen afkoppelen van het aardgas. Een van die wijken is de Hilversumse Meent. Kwartiermaker Bas de Jong vertelt hoe hij te werk gaat.

Wat maakt de Hilversumse Meent tot een kansrijke wijk als het gaat om afkoppeling van aardgas?

‘De Hilversumse Meent is een bloemkoolwijk uit de jaren zeventig. In het kader van de proefwijken gaan we in het noordelijke deel van deze wijk aan de slag met het aardgasvrij maken van ruim 600 woningen. Daarin gaat het om ongeveer evenveel huur- als koopwoningen. De keuze voor deze wijk was logisch. Het aardgasnet dat er ligt, is afgeschreven en is aan vervanging toe. Bewoners opperden zelf dit moment aan te grijpen om van het gas af te gaan. Daarnaast is het een wijk met een beperkt aantal woningtypen. Dat maakt het relatief makkelijk om oplossingen te bedenken. We hebben vijf woningtypen benoemd en daarvoor doorberekend wat er nodig is, wat de beste warmteoptie is en wat de onrendabele top is.’

Welke manier van verwarmen is voor de Meent het kansrijkst?

‘Er zijn ter plaatse geen grote warmtebronnen beschikbaar. Een warmtenet is dus geen optie. Daarom zien we de meeste kans in een all-electric oplossing (warmtepomp) in combinatie met isolatie per woning. Tevens willen we dit combineren met aardwarmtelussen, voor blokken van zes tot tien woningen.’

Je hebt altijd een groep bewoners die enthousiast zijn en graag aan de slag willen. Maar hoe betrek je ook de bewoners die zich neutraal of zelfs afwijzend opstellen?

‘Het is aan mensen zelf om – in ieder geval voor dit moment – te besluiten tot of af te zien van afkoppeling van het aardgas. Stel, je bent zeventig jaar, hebt een eigen woning, een bescheiden pensioentje en amper spaargeld. Dan krijg je de benodigde aanpassingen waarschijnlijk niet meer terugverdiend en mogelijk niet eens gefinancierd. De tijd is nog niet rijp voor hen, daarom leggen we onze focus op de mensen die nu wel die stap willen en kunnen maken; de koplopers. Wat betreft de mensen die welwillend staan tegenover afkoppeling maar nog twijfelen: die hopen we over de streep te trekken door met de koplopers in de wijk te bewijzen dat het kan. Zodra de eerste woningen zijn afgekoppeld en we kunnen laten zien dat we de woningen goed verwarmd krijgen en dat de kosten te behappen zijn, zullen meer mensen zich bij ons gaan aansluiten.’

Mensen zijn vaak onzeker over wat de juiste beslissing is. Hoe neem je die onzekerheid weg?

‘Dat doen wij door arrangementen aan te bieden: pakketten van maatregelen waarvan we weten dat ze werken. Zo’n pakket kan een combinatie zijn van diverse vormen van isolatie – denk aan spouwmuurisolatie en de plaatsing van HR+++-glas – met bijvoorbeeld een warmtepomp. Door een aantal van die arrangementen samen te stellen voorkomen we dat mensen keuzestress krijgen. We maken het overzichtelijk.’

Wie stelt die arrangementen samen?

‘Dat gebeurt door een energiedienstenbedrijf dat is opgezet door de regio hier. Dit bedrijf zorgt ervoor dat het werk van installateurs en de aannemers en dergelijke goed op elkaar aansluit. De kennis die we opdoen bij de pilots benutten we om vast te stellen welke isolatiemaatregelen en welke installaties nodig zijn voor de woningtypen die we hebben geselecteerd, compleet met het financiële plaatje. De maatregelen die nodig zijn om een woning af te koppelen krijg je waarschijnlijk niet in vijftien jaar terugverdiend, tenzij de gasprijs hoog blijft. Het stukje dat je niet terugverdient noemen we de onrendabele top. Binnen de Proeftuin Aardgasvrije Wijken (PAW) krijgen de bewoners die onrendabele top gecompenseerd. Dat is een unieke kans; de rest van Nederland heeft die niet.’

Wat zou volgens jou de ideale rol van de gemeente moeten of kunnen zijn?

‘Aanvankelijk gingen de proeftuinen van start als een technische exercitie: onderzoeken om erachter te komen hoe we woningen zonder gas warm konden krijgen. Inmiddels weten we: technisch komen we er wel uit. De belangrijkste bottleneck is nu: hoe krijgen we burgers zo ver dat ze meedoen? Hoe krijgen we ze verleid? Daar gaat veel energie in zitten. We zullen moeten kunnen laten zien dat afkoppelen haalbaar en betaalbaar is, aantrekkelijke productmarktcombinaties moeten bieden en mensen moeten ontzorgen.’

Wat is je tip voor andere gemeentes die ook graag een initiatief willen starten om hun wijk aardgasvrij te maken?

‘Heb aandacht voor de vragen en zorgen van bewoners en neem daar de tijd voor. En zie de afkoppeling niet als een technische exercitie, maar als een proces dat tijd vergt en zorgvuldig moet worden doorlopen, want anders krijg je nooit voldoende draagvlak. Tot slot: werk met een energiedienstenbedrijf. Voor een bewoner met weinig verstand van techniek is het bijna ondoenlijk om installateurs te vinden, offertes op te vragen en te vergelijken en te kiezen. Een energiedienstenbedrijf is hier in Hilversum een gouden greep gebleken.’

Wat is een reëel tijdpad voor de pakweg zeshonderd woningen in de Hilversumse Meent?

‘Ik verwacht dat we dit jaar nog 20-25 woningen zullen afkoppelen en volgend jaar 50-60. Daarna zal het hard gaan, vermoed ik, met meer dan 100 woningen per jaar. Als eenmaal blijkt dat het werkt, kan het hard gaan.’

Nationaal Warmte Congres

Het Nationaal Warmte Congres is hét platform waar alle stakeholders uit de warmtesector bij elkaar komen. Ben jij er ook bij? Bekijk het programma en de sprekers op de website.