Energietransitie in de provincie: ‘Hulp van het Rijk nodig’

Binnenkort start bij Euroforum de opleiding Duurzame Energieprojecten. Hoe pakt een provincie zulke projecten aan? We vroegen het Hans Kraaij, programmamanager Energietransitie Provincie Utrecht.

Hoe zien jullie de positie van de provincie in de energietransitie?

Daarbij maken we onderscheid in vier rollen.

• Onze eigen bedrijfsvoering, dus onze eigen energiehuishouding doen we netjes. Denk aan groene stroom, energiezuinige panden en voertuigen.
• Waar we het bevoegd gezag zijn, proberen we vooral de energietransitie niet te belemmeren.
• In onze rol als geldschieter: we geven geen subsidies, maar soms wel garantstellingen waarmee projecten toegang krijgen tot financiering van bijvoorbeeld de Bank Nederlandse Gemeenten of pensioenfondsen. Partijen waar je anders niet zomaar aan tafel komt.
• We spelen een bemiddelingsrol. We kunnen als regionale overheid een klimaat creëren waarin energietransitie tot stand kan komen. Ervoor zorgen dat kennis, contacten en financiering beschikbaar zijn. Wij begeleiden de projecten en geven ze een steuntje in de rug.

Wat is er volgens u nodig om een duurzaam energieproject succesvol te maken?

Toegang tot kennis, contacten en financiering en een goede businesscase natuurlijk.

Wat is volgens u beste voorbeeld van succesvol duurzaam energieproject in de Provincie Utrecht?

Op het terrein van de woningbouw wil ik 033Energie noemen. In dit project worden diverse product-marktcombinaties voor nul op de meter woningen onderzocht. In dit project worden lessen ontwikkeld voor andere corporaties, zodat die weten waar ze het beste kunnen beginnen met nul op de meter en hoe. Zo ontstaat een vliegwiel, met de NOM alliantie en allerlei kennisdeling tot gevolg.

Wat zijn de grootste uitdagingen voor provincies en gemeenten bij het samenstellen van een duurzame energie strategie?

De grootste uitdaging is om ruimte te maken voor duurzame energie. Bijvoorbeeld door woningen van het gas af te krijgen. Om dat gedaan te krijgen, moet je aan veel knoppen draaien. Er zijn belemmeringen van juridische (regelgeving moet aangepast), sociale (mensen moeten veranderingen in hun leven toestaan), technische (alles moet worden aangelegd, en veel apparatuur moet vervangen) en financiële aard (en dat kost veel geld). Deze laatste zijn het belangrijkste.

Hoe kunnen we volgens u de energietransitie versnellen?

We moeten ons vooral goed realiseren dat we in een transitie zitten. Het gaat niet om uitrolbare programma’s. We veranderen een systeem. Dat heeft veel consequenties, vereist veel acties. Van veel partijen. En dan ook nog in de goede volgorde. Dat hebben we wel geleerd van nul-op-de-meter: daar lag de nadruk bij de technische insteek en daar hebben we last van gehad omdat sociale en juridische aspecten waren vergeten.

Utrecht heeft de ambitie om in 2040 klimaatneutraal te zijn. Kunt u iets vertellen over hoe jullie dit willen bereiken?

Met die ambitie bedoelen we: op het grondgebied van de provincie wordt minder energie verbruikt dan er wordt opgewekt. Dat komt neer op 70 procent besparing, 30 procent duurzame energiewinning. Dat hoge besparingspercentage hangt samen met het feit dat we hier relatief veel bebouwde omgeving hebben. Dus we besparen in  woningen en kantoren. Bij nieuwbouw is het besef wel aanwezig: daar is geen tijd te verdoen. Binnen paar jaar voldoen alle projecten aan deze ambitie.

Voor de gebouwde omgeving is nog geen oplossing. Vaak blijkt daar dat de investering door een andere persoon gedaan moet worden, dan de persoon die de voordelen ervan geniet. Ik hoop op een grotere rol voor de markt, maar ook voor overheid, lees: het Rijk. Als het Rijk denkt dat gemeenten dit zelf zullen kunnen oplossen, maakt men een denkfout.  Die weerklinkt ook in de Energieagenda – daar staat dat besparing verantwoordelijkheid is voor gemeenten. In mijn overtuiging is de opgave daar veel te groot voor.

Misschien beginnen we ons nu pas te realiseren hoe groot het is. En dan moet het roer om, en moet het Rijk bijspringen. Wel is het logisch dat gemeenten de discussie met hun bewoners doen. Maar hoe dichter men bij de oplossing komt, des te meer zullen ze gaan inzien dat ze het niet zonder hulp van het Rijk kunnen.