De succesfactoren van warmtenetten

Frits Duursma (Greenvis) gaf tijdens het Nationaal Warmte Congres zijn visie op de warmtesector. Bekijk hier het videoverslag van zijn presentatie, of lees de uitgewerkte tekst ervan.

“Het gaat over lage temperatuurnetten, het gaat over warmte open netten, alleen ik heb nooit iemand gehoord over temperatuurverschil in netten” Frits Duursma, Greenvis

Ik vind het heel bijzonder om hier te staan. Vijf jaar geleden zijn we begonnen met een aantal mensen, vanuit de passie om vraag en aanbod in de warmtesector, vraag en aanbod van warmte aan elkaar te verbinden. Dat doen we nu niet met z’n tweeën, maar met 20 man en we worden alle 20 zeer enthousiast van het succesvol, maar vooral ook efficiënt verbinden van die vraag en aanbod. We doen eigenlijk alles vanuit een passie, ook voor de techniek. We zijn er ook van overtuigd dat de techniek een succesfactor is voor het succes voor realiseren van warmteprojecten. Ik wil jullie mijn visie delen op de succesfactoren van warmtenetten, mijn visie op laagtemperatuur en ik wil jullie ook vertellen hoe we de ambitie van minister Kamp, namelijk het realiseren van 3 miljoen aansluitingen in 2030, realiteit kunnen maken.

Warmteverbinding

Het is al een paar keer vaker gezegd vandaag, eigenlijk is warmte heel simpel en dat is ook wat ons zo aanspreekt. Het is alleen maar water in een buis. We werken voor heel veel verschillende klanten en we zien dat een heel aantal van onze klanten op een hele succesvolle manier warmteverbindingen realiseert en een aantal op een minder succesvolle manier. En dat is interessant, want daarmee kun je uiteindelijk dus de conclusie trekken van wat werkt er dan eigenlijk wel en wat werkt er niet in de verbinding van warmte?

Wat mij betreft is het vooral ondernemerschap, iets wat een heel belangrijke succesfactor is, maar dat geldt ook voor vertrouwen. Bij warmte zijn altijd heel veel partijen betrokken. We zien hier ook in de zaal met heel veel verschillende partijen, zelfs tot financiers aan toe, maar ook afnemers & producenten, partijen die de verbinding mogelijk maken, overheden. Maar als iedereen er vertrouwen in heeft, dus niet vanuit angst een project begint, maar vanuit liefde en passie, dan zien we het gebeuren. En een succesfactor is het temperatuurverschil. Dat benadrukt gelijk mijn technische hoofd. Temperatuurverschil is iets wat ik nooit hoor. Het gaat over lage temperatuurnetten, het gaat over warmte open netten, alleen ik heb nooit iemand gehoord over temperatuurverschil in netten. En toevallig was ik gister nog op een laag temperatuur warmtebijeenkomst en zeiden ze; lage temperatuur is fantastisch. Er zijn pilot projecten gerealiseerd, daar is subsidie in gegaan, want het is interessant om te leren van wat je daar dan tegenkomt. En die subsidie is alleen ingegaan omdat er niet is nagedacht over een lage temperatuur, of over het juiste temperatuurverschil. Als je temperatuurverschil hebt in een warmtenet van 10 graden, je gaat met 60 weg, komt met 50 terug of je hebt het 50 graden, dan heb je 5 keer zo weinig water nodig om dezelfde transportcapaciteit te hebben. Dat betekent één euro investeren, levert je tweeënhalf keer zoveel op in een warmtenet.

Ontwikkeling van het warmtenet

Er zijn een aantal klanten en die zeggen; de afnemers blijven achter, of het bouwen van huizen ging toch niet zo goed de laatste tijd. Ja, balen. Nu hebben we een warmteproject wat dus niet rendabel is. Dat is eigenlijk best bijzonder, want men is uitgegaan van de case dat iedereen gaat uitsluiten die was voorzien, alleen blijkbaar is er iets gebeurd waarom dat niet heeft plaatsgevonden. Als je nou nadenkt over de ontwikkeling van een warmtenet, zou je ervoor kunnen kiezen om te zeggen; nou laten we van een minimale snelheid uitgaan, worst case, als er maar heel weinig afnemers aansluiten. Als je daar je project op baseert dan kan het daarna alleen maar meevallen, in die zin dat je zegt van; o we hebben te weinig capaciteit. Laten we dan gaan bij schakelen. Laten we dan een unit ernaast zetten en dan nog een unit ernaast.

Dit is een voorbeeld van Dubai. Dubai is natuurlijk super hard gegroeid, dus in de district koeling, dat is de stadsverwarming alleen dan wat kouder, die hebben ze elke keer één unit bijgebouwd toen er meer afname was. Dat kun je ook doen met netwerken. Die kun je best wel klein uitleggen. Een heel klein leidingnet aanleggen en vervolgens op het leidingnetwerk meerdere bronnen realiseren, danwel de temperatuur gaan verhogen in de toekomst.

Ook een aardig inzicht; alle afnemers zijn eigenlijk ook producten. Er is helemaal geen verschil. Een producent van warmte die maakt van een lage temperatuur die hogere temperatuur en een afnemer die doet precies het tegenovergestelde. En dat zie je ook in het plaatje. Het zijn eigenlijk allemaal opwekkers. Maar het bijzondere is dat, als je kijkt naar de regeltechniek en het optimaliseren van installatie en daar een goede temperatuur realiseert, dan wordt altijd gekeken naar de opwekker. Wat je dan terug krijgt aan temperatuur dat is dan het resultaat. Dat is een gegeven. Stel nou dat je de afnemers door middel van contracten en modellen gaat belonen, voor een zo laag mogelijke retour temperatuur leveren, dus die geef je geld als ze heel lage temperatuur leveren, dan kun je dus veel kleinere netten aanleggen. En Joop liet net zien dat de helft van de kosten zit in het distributienet en als je daarmee nou kunt zorgen dat de helft een kwart wordt, dan heb je voor iedereen iets terug te geven. Voor de afnemers, maar ook voor andere partijen.

“Als je grote transportcapaciteit nodig hebt, net als met elektriciteit, dan ga je naar een hoge spanning. Maar ook bij warmte wil je naar een hoger temperatuursverschil”

Lage temperatuur

De Denen zijn heel actief met het promoten van lage temperatuur warmtenetten. Ze zijn nu ook aan het kijken hoe ze in de toekomst daar heel efficiënt mee om kunnen gaan en lage temperatuur is hun conclusie. Het programmaonderdeel daarvan is dat ze dat in heel Europa ook gaan verspreiden. Nou, dat is gelukt. Bijna iedereen is bezig nu met lage temperatuur. Er zijn ook een aantal grote studies die nu worden gedaan, van hoe gaan we dat in Nederland, van hoge temperatuur naar lage temperatuur, brengen? Volgens mij is lage temperatuur fantastisch. Iedereen snapt weinig warmteverlies en in het kader van open netten is het interessant, want als je 60 graden hebt… Als je een laag temperatuurnet hebt, dan kun je natuurlijk heel makkelijk daar op invoeden, maar ja laag temperatuurnet moet wel lage temperatuur afnemers hebben. Dat is wel een voorwaarde. Als je een hoge temperatuur nodig hebt moet je geen lage temperatuur leveren of je moet lokaal iets doen om dat op te krikken.

Hiermee wil ik even aangeven van lage temperatuur is niet an sich de oplossing. Er zijn wel een aantal dingen die daarbij vaak vergeten worden. Bijvoorbeeld ook korte afstanden. Als je grote transportcapaciteit nodig hebt, net als met elektriciteit, dan ga je naar een hoge spanning, maar ook bij warmte wil je naar een hoger temperatuursverschil. Een temperatuurverschil is het verschil tussen de aanvoer en de retour. Als je dus de aanvoer heel erg laag maakt, dan kun je natuurlijk nooit een groot verschil hebben en dat bepaalt wel je transportcapaciteit. Gister hebben we een voorbeeld gezien van een leiding restwarmte met 40 graden en daar gingen ze met 40 graden het gebied in, transportleiding voor een woonwijk en een aantal andere afnemers met zo’n buis. Als je daar slim over nadenkt had het zo’n buis kunnen zijn. En dan heb je dus voor iedereen iets over, ook aan de financiële kant.

Capaciteitsverhoging

Capaciteitsverhoging is wel iets heel aardigs als je kijkt naar laag temperatuur warmtenet.  nou dat je die in de periode dat je echt veel warmte nodig hebt, dat is altijd maar een korte periode per jaar, als je dan de temperatuur opvoert, dan kun je dus het hele jaar door iedereen eigenlijk warmte laten invoeden en dan een aantal uur per jaar, misschien maar een paar 100 uur per jaar, kun je de temperatuur verhogen. Misschien wel altijd op 70 graden leveren en in de winter naar 120 met een glijdende schaal. Dat zorgt ervoor dat je bijna altijd warmte kunt invoeden met lage temperatuur en een korte tijd van het jaar niet. Dat betekent een enorme besparing op je infrastructuur.

Dit is een voorbeeld van een project waar we een heel groot gebied aan het ontwerpen zijn en dan was het uitgangspunt; ga daar met middentemperatuur een net aanleggen zodat iedereen kan invoeden en dit was uiteindelijk de diameter geworden. Toen hebben we daar met z’n allen aan gerekend van wat gebeurt er nou als we een paar uur per jaar naar die hoge temperatuur gaan. Dat is uiteindelijk zo’n buis geworden. Op sommige stukken hebben we er ook nog voor gekozen om ze, die twee leidingen, eigenlijk in één huls te nemen en dubbelleiding. Dan kunt u voorstellen dat je daarmee nog veel meer, of veel minder warmteverlies hebt. Het is eigenlijk hetzelfde als je met z’n tweeën in één slaapzak ligt, dat is lekker warm en best wel gezellig.

“Gas kan nog een backup voorzien van warmte. Ik ga het niet hebben over hoe lang elektriciteit en warmte vrienden van elkaar zijn, want elektriciteit heeft een heel grillig verloop.”

Mooie platformen

Omdat we met heel veel partijen hier aan de slag zijn om stappen te maken valt het me op dat alle partijen op zichzelf kennis ontwikkelen en dat hier delen. Maar stel nou dat je al die kennis centraal ontwikkelt in een centraal platform. In Duitsland heb je het AKFW en die is voor alle stakeholders van warmtenetten en levert die dus support. Dus als je een warmtenet wilt realiseren kun je daar je contract, modellen, financiering, techniek, standaarden ophalen. Dus al die kennis die we hier samen hebben, als je die dus bundelt dan zou je veel efficiënter de transitie in kunnen gaan. We hebben een aantal mooie platformen zoals het warmtenetwerk, nationaal expertisecentrum warmte, ISSO, die leveren allemaal een stukje daarvan, maar nog lang niet alles en misschien is het wel één van die partijen die dat kan gaan doen.

Dat is ook belangrijk, omdat we natuurlijk steeds meer verbinding zien tussen gas, elektriciteit en warmte. Gas kan nog een backup voorzien van warmte. Ik ga het niet hebben over hoe lang elektriciteit en warmte vrienden van elkaar zijn, want elektriciteit heeft een heel grillig verloop. Vandaag staan we op het punt om als we die ambitie van minister Kamp willen realiseren, op het punt om ongeveer 4 tot 5 keer zoveel warmteaansluitingen per jaar te realiseren. En zo’n platform is daar fantastisch voor en laten we het dan ook met een juiste temperatuurverschil doen. Verbinden is waardevol en laten we het samen doen. Ik heb er zin in!

---

Nationaal Warmte Congres

Frits Duursma was spreker van het Nationaal Warmte Congres 2015. Dit congres staat bekend om het uitwisselen van ervaringen, kennis en visies, concrete ideeën en handvatten om zelf aan de slag te gaan!
De strategische en operationele vraagstukken staan centraal om de mogelijkheden van warmte optimaal te benutten. Meer informatie vindt u op de website van het Nationaal Warmte Congres.