“Het is zoeken naar die elementen die inspirerend zijn voor jouw stedelijke uitdaging”

In aanloop naar de opleiding Smart en Sustainable City interviewden wij Freek van Eijk, Managing Director Acceleratio. Wat is in zijn ogen een Smart en Sustainable City? Welke stad is dé Smart City van de wereld? En hoe ziet Freek de toekomst van Smart Cities?

“Nederland heeft de perfecte schaalgrootte en de innovatiekracht om als een groot “levend laboratorium” te werken aan de stad van de toekomst.”

---

Wat is in uw ogen een Smart en Sustainable City?

Een smart en sustainable city is een slimme en leefbare stad. Onder slim en leefbaar versta ik ook aantrekkelijk, concurrerend, resource-efficiënt, veerkrachtiger en inclusief.

Het is een stad die slim gebruik maakt van drie unieke mogelijkheden die een sleutelrol spelen in het streven naar groene groei in de stad; het inspelen op de digitale revolutie, het omarmen van de circulaire economie en sociale innovatie.

Het is een stad waarin de overheid, kennisinstellingen, bedrijven, burgers en consumenten met elkaar in dialoog zijn en samen zoeken naar oplossingen. Top down en bottom-up initiatieven worden minstens even belangrijk in zo’n stad.

Het is een stad die verbindingen legt tussen voorheen gescheiden sectoren, IT, energie, gebouwde omgeving, mobiliteit, gezondheidzorg, waterhuishouding, voeding etc.

Een smart en sustainable city denkt aan de inwoners van morgen die een vergelijkbare kwaliteit van het leven willen hebben. Deze stad anticipeert op een visie voor de stad van morgen: door bijvoorbeeld toe te werken naar een energie-neutrale, afval-loze of CO₂ neutrale stad.

Welke stad is volgens u dé Smart City van de wereld, en waarom?

Steden zijn niet vergelijkbaar. Een Aziatische stad waar jaarlijks een miljoen mensen bijkomen is een hele ander stad als een stad die van scratch af aan opgebouwd wordt zoals het prototype van Masdar City in de Verenigde Arabische Emiraten en zo’n stad is weer een hele andere als een bestaande Nederlandse stad waar nieuwe functionaliteiten geïntegreerd moeten worden in een bestaande omgeving. Bij de ene stad ligt het accent op mobiliteit, bij de andere op toegang tot energie en water of op de luchtkwaliteit.

Weer een ander stad kamp met grote sociale tegenstellingen en spanningen. In de PWC studie “Cities of Opportunities” worden 31 wereldsteden met elkaar vergeleken op economie, kwaliteit van het leven en “tools for a changing world”. Amsterdam zou in die ranking op plaats vier komen na London, New York en Singapore.

Het is dus zoeken naar die elementen die inspirerend zijn voor jouw stedelijke uitdaging.

Big Data, Small Data, Open Data: wat kunnen (of moeten) gemeenten hiermee doen?

De wereld wordt complexer. Sectoren worden meer en meer met elkaar verbonden. Door een doordachte en veilige koppeling van gegevens en systemen kan een enorme effectiviteitsverbetering ontstaan op vrijwel alle domeinen. Door een 24/7 bereikbaarheid, onafhankelijk van locatie, ontstaan er ook mogelijkheden om in te spelen op de behoeften van mensen, die voorheen ondenkbaar waren.

Denk aan de convergentie tussen digitale technologie en de wereld van de energie. Het maakt de weg vrij voor nieuwe diensten die de kwaliteit van leven verbeteren en minder energieverbruik opleveren. De consumenten kunnen via digitale media niet alleen inzicht en controle krijgen in hun energieverbruik maar ook zelf of in samenwerking met anderen energie gaan produceren. Denk hierbij bijvoorbeeld aan zonnepanelen of aan coöperatieve windmolens. Als die trend doorzet dan kan de stad van de toekomst in hoge mate zelfvoorzienend worden.

Door data open te stellen kan een enorm arsenaal aan innovatie in de samenleving worden bloot gelegd. Tegelijkertijd maken burgers zich zorgen over privacy en cyber-crime. De overheid kan veel winnen aan een “open data” policy maar moet wel de randvoorwaarden van het spel definiëren.

Bewonersparticipatie is vaak een struikelblok voor gemeenten. Wat zijn uw 3 tips?

“Just do it”.

Ik vind Amsterdam een inspirerend voorbeeld. Geef ruimte, faciliteer, zet de spelregels, informeer (denk aan de informatieve sessies in Pakhuis de Zwijger), participeer.

Geef tegelijkertijd richting. Als de inwoners weten waar de gemeenten heen wil in 2020 of 2050 dan kanaliseer je die energie in een richting die je zelf wenselijk acht als gemeente.

Als we u in 2020 opnieuw tegenkomen, wat is er dan veranderd in de wereld van Smart Cities?

Ik hoop dat we dan hebben bereikt dat buitenlandse studenten op oriëntatiereis naar Nederland komen als het over Smart Cities gaat.

Nederland heeft de perfecte schaalgrootte en de innovatiekracht om als een groot “levend laboratorium” te werken aan de stad van de toekomst. Creëer groei in de stad door stedelijke oplossingen te bedenken, te testen, op te schalen en te exporteren. We hebben bewuste en verantwoordelijke inwoners, top universiteiten en instellingen en ons bedrijfsleven lijkt de handschoen van duurzaamheid steeds beter op te pakken. Net zoals we al vanaf de Middeleeuwen succesvol samenwerken in de strijd tegen het water kunnen we met diezelfde instelling Nederland als Smart City neerzetten. Smart City kan net zo’n krachtig label worden voor de BV Nederland als watermanagement maar dan wel met een nog veel groter marktpotentieel. Het is tijd om nu samen die handschoen op te pakken

In 2016 is NL voorzitter van Europa. Niet voor niets heeft Nederland het thema Smart City verbonden aan het Nederlandse voorzitterschap en de innovatie estafette. In dat zelfde jaar.

Ik geloof dat er de komende jaren met name een krachtige bottom-up beweging gaat ontstaan. Je ziet dat nu bijvoorbeeld al door de mate waarin er energie coöperaties ontstaan of aan de populariteit van lokale gezond voedselinitiatieven.

Gemeenten kunnen ook zelf anticiperen op 2020 door het natuurlijk momentum in de stad op te pakken.

Als op de meerjarenonderhoudsagenda van een gemeente een nieuw stadhuis of een nieuwe weg is voorzien, de renovatie van sociale woningbouw is gepland of de vervanging van een riolering noodzakelijk is, dan kan dat momentum aangegrepen worden om concrete stappen te zetten naar een slimmere en duurzame stad. Zet een energieleverend stadhuis of woningbouw neer, leg de weg van de toekomst aan of onttrek warmte aan het riool.

Mogelijk vraagt het om extra investeringen vooraf, investeringen die zich ruimschoots terugverdienen door het duurzame karakter. En als we daar ons nu al bewust van zijn, dan hebben we de tijd om daar ook nieuwe financieringsmodellen tegen over te stellen.