Nienke Homan: ‘Stimuleer lokaal werk en laat dorpen delen in de opbrengst!’

Nienke Homan (GL) geeft als gedeputeerde Energie en Energietransitie vorm aan windenergie in Groningen. Ze geniet: “We hebben de tijd mee… iedereen wil naar die nieuwe energie toe.” In aanloop naar het Nationaal Windenergie Event een gesprek over nieuwe overlegvormen en voorwaarden voor succesvolle energietransitie.

U ziet het zonnig in?

“Als je duurzame energie een warm hart toedraagt is dit het juiste tijdsgewricht. Als het Centraal Planbureau gaat uitrekenen hoeveel er nodig is voor de energietransitie. Als Klaas Knot van De Nederlandse Bank zegt dat we er werk van moeten maken. Als Shell zegt dat ze om willen naar duurzame energie. Dan verandert er duidelijk veel.

Ook in de provincie realiseren we ons dat wind op land het grootste deel is van de overgang naar duurzame energie. Toen wij ons programma Energietransitie maakten, hebben we doorgerekend waar de kansen liggen. Die liggen dan vooral op het gebied van onze eigen rollen en taken. Natuurlijk kom je dan op energiebesparing in de industrie. Energiebesparing bij particulieren en het handelssysteem zijn ook belangrijk, maar daar ga ik niet over. Wij gaan wel over Ruimtelijke ordening en dan kom je al snel bij wind op land.”

Om dat in te passen laat u de Groningers deelnemen aan een serious game. Hoe werkt dat?

“Mensen willen wel die energie, maar zijn onzeker over de gevolgen. Ze vrezen slagschaduwen en geluidsoverlast. Dus het begint vaak met goede voorlichting. Dat doen we met kennisbijeenkomsten. In het verleden hebben we vaak gehoord: “ik ben niet tegen windmolens, maar ik ben niet meegenomen in het proces en heb nooit kunnen zeggen wat ik wil” . Die mogelijkheid geven we nu wel door op heel veel plekken in de provincie met mensen de ‘serious game’ te spelen en dan in gesprek te gaan.  “Als er later windmolens komen, hoeveel zijn er acceptabel, hoe hoog moeten ze zijn, wat moet het voor u opleveren?” Achttien avonden, door de hele regio heen, voor gemeenten, stakeholders en burgers. Daar brengen we hen samen rond de vraag ‘wat zijn je voorwaarden’.”

Hoe werkt dat?

“We hebben het maximum deelnemers gesteld op 50 mensen per keer, zo kunnen we iedereen aandacht en uitleg geven. En daarna geven we ze een landkaart en de opdracht: ‘in dit gebied moet je zoveel punten verzamelen.’ Waarbij je punten krijgt voor de hoeveelheid opgewekte energie. Mensen vergelijken vergisting, zonne-energie of windenergie. En dan ontstaan vanzelf de gesprekken: vergisting geeft stank. Zonne-energie levert minder punten op. Dus waar kunnen we die windmolens plannen?

Een man zei tijdens zo’n avond: ‘geef mij die opdracht maar, ik ken mijn gebied het beste en ik weet precies waar ze moeten komen te staan’. Zover zijn we nog niet, maar het geeft wel aan hoe groot de betrokkenheid wordt.”

Is het bedoeld om te laten zien hoe onmogelijk de opgave is?

“Nee, helemaal niet. We laten zien dat we onze hoge ambities kunnen halen, en ook hoe. Afgesproken is dat we 21% halen in 2020, we zitten op schema voor 26%. We hebben geleerd van de ervaringen met de concentratiegebieden. Daar staat straks 855 MW, maar daarover zeggen alle betrokkenen: ‘zo willen we het niet meer’. Draagvlak is onmisbaar om in de iets verdere toekomst op 60% duurzame energie willen komen. Dus willen we iedereen meenemen in het traject.”

Welke voorwaarden voor succesvolle uitrol van windenergie ziet u?

“Laat me er twee noemen. Laat lokaal de gemeenschap meeprofiteren van de opbrengst van windenergie – dus geef een dorp een eigen molen. Niet zozeer als aandeel, want je kunt niet van elke particulier verlangen dat hij daar geld voor heeft. Maar zorg wel dat de lokale gemeenschap deelt in de opbrengst.

Tweede is lokale werkgelegenheid. Als er energiecentrale gesloten moet worden, hoor je iedereen over banenverlies. Deze nieuwe aanleg van duurzame energie levert ook banen op. Ik zie dat bij een bedrijf dat in Groningen bouwt aan windmolens van maximaal vijftien meter hoog. Als de gemeente zijn bestemmingsplan aanpast, kan iedere boer die in Groningen vergunningvrij op zijn erf plaatsen. Zo’n molen is dan niet hoger dan de boerderij. De producent – EAZ Wind – is een bedrijf van hier. Ze kunnen niet tegen de vraag op produceren.”

Inspraak in Groningen – u zult ook wel wat verzuring tegenkomen door de gasdiscussie.

“Zeker. Soms zeggen mensen ook ‘doe eerst het gas maar’. Tegelijkertijd wil men hier ook dolgraag van de gaswinning en fossiele energie af. Hier ziet men in dat windenergie daar een cruciale rol in speelt.”

Tot slot: u sprak al over het gunstige tij. Wat zou u aan de formatie-onderhandelaars “Den Haag” willen vragen om energietransitie nog beter te helpen?

“Drie dingen: helderheid over welke rol bij wie komt, afspraken over de energie-ambities, en geld.

De helderheid over de rolverdeling – en zorgen dat de taken liggen bij degenen die er echt wat in kunnen betekenen – kan voorkomen dat functionarissen vastlopen. Heldere afspraken over energie-ambities zijn een goede stok achter de deur. Ik daag medebestuurders uit om een helder plan te maken. Soms is een concrete belofte (‘zoveel procent duurzaam in 2020’) spannend, want je kunt er op worden afgerekend. Maar als je het wél haalt, geeft dat nog veel meer energie om door te pakken. En geld is ook nodig. Vooral om lokale gemeenschappen te laten delen in de opbrengst.”