“Overheid moet stip op de horizon zetten”

Een interview met Prof. Dr. Marko Hekkert

Welke richting moet het op met de energietransitie? Niemand die het precies weet. Velen kijken vol verwachting naar de overheid. Terecht, aldus Prof. Dr. Marko Hekkert. “Veel transitieprocessen stranden door wat ik vaak coördinatiefalen noem. Pas als we met zijn allen dezelfde kant op gaan, tellen de acties die we inzetten bij elkaar op.”

Wat heeft de energietransitie nodig om succesvol te zijn?

“Allereerst: een duidelijke visie waar we naartoe willen. Twee: het richten van onderzoek, investeringen en bedrijvigheid op die visie. Drie: goede coördinatie van de activiteiten, zodat die elkaar versterken. Ik heb de indruk dat bij de overheid voldoende doordrongen is van de noodzaak door te pakken, maar ze moet wél de koers uitzetten. Pas als duidelijk is welke kant het op gaat, zullen bedrijven ook bereid zijn stevig in nieuwe technologieën te investeren.”

Wat zou de functie van de (Rijks)overheid in de energietransitie moeten zijn?

“Ik zie voor de overheid vooral een rol als regisseur weggelegd, die overzicht houdt over alles wat er gebeurt en die probeert de ontwikkelingen in een bepaalde richting te krijgen. Daarnaast kan de overheid de ontwikkelingen versnellen, met name door regulering en wetgeving aan te passen, zodat bepaalde acties mogelijk zijn of zelfs moeten.”

Moet de overheid ook de beurs moet trekken, bijvoorbeeld door woningbezitters gedeeltelijk te compenseren als ze van het gas af gaan?

“Dat weet ik niet. Dat geld moet dan toch weer ergens vandaan komen. Wellicht kunnen woningcorporaties het voortouw nemen. Als de corporaties eerst alle sociale huurwoningen afkoppelen, krijg je schaalgrootte. Het wordt vervolgens voor eigenwoningbezitters goedkoper om af te koppelen. En wellicht kunnen banken de benodigde aanpassingen aan woningen financieren. De rol van de financiële sector zou nog wel eens cruciaal kunnen worden. Maar dan moet de overheid wel eerst de financiële kaders aanpassen.”

Hoe zou je mensen kunnen verleiden om hun woning aan te passen? Het gaat immers om veel geld – men zegt gemiddeld € 60.000 per woning – en dat verdien je niet terug aan lagere energielasten.

“De kosten moeten sowieso omlaag om de private investeringen op gang te krijgen. Idealiter zou de investering niet hoger moeten zijn zodat de rente en aflossing gelijk zijn aan de huidige energiekosten. Dan nog: mensen maken zich over het algemeen niet zoveel zorgen over het klimaat dat ze om die reden zo’n investering doen. Volgens mij moet je verkennen onder welke voorwaarden zulke investeringen wel interessant worden. Bijvoorbeeld meer comfort doordat je ook kunt koelen in de zomer. Maar je kunt ook denken aan beveiliging. Als je toch je woning ingrijpend verbouwt, kun je misschien meteen je huis beter beveiligen. Of: als de straat toch open moet, zou hem anders kunnen inrichten, bijvoorbeeld door meer groen of juist meer parkeerplaatsen aan te leggen. Tenslotte dien je de mensen geheel te ontzorgen. Tekenen bij het kruisje en dan wordt de rest geregeld door professionals.”

Innovatie wordt vaak genoemd als een versneller van de energietransitie. Is dat terecht?

“Innovatie is bij een transitie een onmisbaar ingrediënt en versnelt inderdaad de transitie. Zo zijn de enorme prijsdalingen op zonnepanelen het gevolg van innovatie. Maar ook de nieuwe mogelijke toepassingen van zonnepanelen, bijvoorbeeld verwerkt in dakpannen, zijn innovaties. Van offshore wind dachten we dat die onbetaalbaar zou zijn, maar inmiddels loopt al de eerste aanbesteding van een subsidieloos park. Terwijl we nog maar aan het begin staan! Maar er zijn nog meer versnellers. Denk aan de bindende afspraken die in Parijs zijn gemaakt, maar ook aan de aardbevingen in Groningen. Allemaal zaken die ervoor zorgen dat we zo snel mogelijk van het gas af moeten. Dit versnelt de vraag naar alternatieven.”

Wat zijn volgens u voorbeelden geven van succesvolle innovaties in de energietransitie?

“Daar zijn veel voorbeelden van. Denk aan de ontwikkeling van de hybride auto en de elektrische auto, de prijsdaling in zonnepanelen, de offshore windindustrie en de opkomst van de hybride warmtepomp. Stuk voor stuk versnellers van de energietransitie.”

Vergeet u niet de opkomst van waterstof?

“Waterstof is een energiedrager en geen innovatie. Echter, het gebruik van waterstof voor transport is wel nieuw en vraagt stevige innovaties.  Met name in Japan maar ook in Duitsland worden grote investeringen gedaan in een infrastructuur voor auto’s om waterstof te tanken. Waterstof is ook geschikt om overtollige energie van bijvoorbeeld zonnepanelen of wind op zee op te slaan. Kortom: waterstof kon wel eens een belangrijke rol gaan spelen in de energietransitie.”

 

Prof. Dr. Marko Hekkert is een van de keynote speakers op het congres Energietransitie in de praktijk