Prof. Arjan Brouwer: ‘Wees eerlijk over dilemma’s op het gebied van duurzaamheid’

Voor iedere financial wiens honger naar kennis na het congres Jaarrekeningactualiteiten nog niet gestild is: er is goed nieuws. Op 29 november organiseren we een verdiepingsdag, gedeeltelijk verzorgd door Arjan Brouwer, professor aan de Vrije Universiteit en groot voorstander van eerlijke, transparante en relevante verslaggeving. Welke significante ontwikkelingen signaleert hij?

Hoe zien volgens jou de ontwikkelingen rondom duurzaamheidsverslaggeving eruit?

‘Duurzaamheidsverslaggeving is niet nieuw, maar tot nu toe vulde iedere organisatie het op zijn eigen manier in. Daardoor waren de verslagen lastig met elkaar te vergelijken. Nieuwe Europese wetgeving brengt daar nu verandering in: de corporate sustainability reporting directive ofwel CSRD. Deze wet verplicht grote rechtspersonen duurzaamheidsverslaggeving op te nemen in hun jaarverslag. Die verslaggeving moet bovendien voldoen aan gedetailleerde standaarden. Deze standaarden worden verspreid over de komende drie jaren gepubliceerd. Dit jaar is de eerste set met een tiental standaarden verschenen.’

Juich je dat toe, die standaarden?

‘Ja, ik denk dat het een goede zaak is. Bedrijven hebben niet alleen impact op hun financiële investeerders, maar ook op partijen die bijvoorbeeld arbeid of grondstoffen inbrengen. Ook die stakeholders hebben recht op informatie. Daarnaast is duurzaamheidsverslaggeving ook van belang voor de financiële investeerders, omdat die iets zegt over de houdbaarheid van het bedrijfsmodel. Als de productie bijvoorbeeld erg vervuilend is of veel energie of water vraagt, dan is dat voor investeerders relevant om te weten. Als iedereen straks volgens de standaarden werkt, zal de informatie in een duurzaamheidsrapportage makkelijker te duiden en te vergelijken zijn.’

Voor hoeveel rechtspersonen heeft de wet gevolgen?

‘Er worden aantallen genoemd van vijf- tot zeshonderd. Mijn eigen gevoel is dat het er wat meer zijn. Overigens telt Nederland veel meer dan zeshonderd grote rechtspersonen, maar vaak gaat het daarbij om dochters van bedrijven met een hoofdkantoor elders in Europa. Dan is de Nederlandse vestiging vrijgesteld; het moederbedrijf moet dan die duurzaamheidsrapportage opstellen.’

Welke vaardigheden zijn voor een duurzaamheidsverslag onmisbaar?  

‘Ik vermoed dat veel bedrijven de verantwoordelijkheid voor de duurzaamheidsverslaggeving in handen zullen geven van de financiële afdeling; die zijn immers gewend om systemen en processen te implementeren en informatie te verzamelen. Ze hebben echter geen diepgaande kennis van duurzaamheid, dus je zult er mensen aan moeten toevoegen met expertise op dat gebied. Duurzaamheid moet je overigens breder zien dan het milieu. Denk ook aan aspecten zoals arbeidsomstandigheden, kinderarbeid, diversiteit en het naleven van wet- en regelgeving. Het gaat om ESG: environmental, social en governance. Daarbij volstaat het niet je te beperken tot Nederland als je je productie bijvoorbeeld in Azië hebt ondergebracht. In dat geval zul je ook over dat deel van de keten verantwoording moeten afleggen. Hoe is het gesteld bij de kledingfabriek in Azië of de cacaoboer in Zuid-Amerika?’

Welke kansen en uitdagingen biedt de wet voor het opstellen van het jaarverslag?

‘Als je goed scoort op het gebied van duurzaamheid, dan bieden de standaarden je de mogelijkheid om te stijgen in de achting van investeerders en andere stakeholders. De verschillen tussen de bedrijven zullen er duidelijker door worden. Dat is een kans voor de koplopers en een bedreiging voor de bedrijven die de staart van het peloton vormen. Die zullen een tandje moeten bijschakelen om de aansluiting met de kop niet te verliezen. Verder is de uitdaging om in de duurzaamheidsverslaglegging eerlijk te zijn over dilemma’s. Ontwikkelingen en economische activiteiten zijn zelden louter positief en hebben vaak repercussies. Neem een plastic verpakking om groente en fruit. Het voedsel is daardoor langer houdbaar wat waarschijnlijk leidt tot minder bederf, maar je hebt wel meer plastic afval. Of neem elektrische auto’s. Die zijn minder vervuilend dan auto’s die een fossiele brandstof gebruiken, maar daarvoor zijn dan wel schaarse metalen nodig waarvan de winning ook weer negatieve effecten heeft. Wees daar eerlijk over. Duurzaamheid is een weg van de lange adem.’

Waar moeten organisaties nu al rekening mee houden bij het opstellen van de jaarrekening?

‘Beperk duurzaamheid niet tot een hoofdstuk in het jaarverslag, maar integreer het in het hele denken en handelen binnen het bedrijf. Geen integrated reporting maar integrated thinking. Verder: hoewel de nieuwe regelgeving pas in 2024 of 2025 ingaat, kun je het komend jaar al niet meer maken om een jaarrekening te produceren zonder bijvoorbeeld te beschrijven wat de risico’s van de klimaatverandering voor je businessmodel zijn en wat dat betekent voor de waarde en de levensduur van bepaalde activa. Stel, je hebt een productiefaciliteit in Zuid-Oost-Azië, in een delta die steeds vaker onder water staat. Of je bent afhankelijk van agrarische producten waarvan de oogsten door gebrek aan regen steeds verder teruglopen. Er zijn al bedrijfsactiviteiten die door de gestegen energieprijzen amper nog rendabel zijn. Daar zul je over moeten nadenken.’

Het seminar Jaarrekeningactualiteiten op 17 november zit ook dit jaar weer boordevol actuele onderwerpen:

• Recente ontwikkelingen van verslaggevingsregels
• Materiële vaste activa – Componentenbenadering en groot onderhoud
• Voorzieningen
• De gevolgen van het klimaat voor de jaarrekening
• Intern gegenereerde immateriële activa
• Duurzaamheidsverslaggeving

Verdiepingsdag over Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD): De eerste rapportage verplichting over duurzaamheidsbeleid en prestaties wordt verwacht in 2024. Om je goed hierop voor te bereiden, krijg je tijdens de verdiepingsdag op 29 november alles te horen over de nieuwste ontwikkelingen.