‘ESG Assurance is de toekomst van de accountant’  

Je kunt de krant niet openslaan of de tv aanzetten of het gaat over het klimaat en de opwarming van de aarde. Duurzaamheid wordt steeds belangrijker – en dat heeft gevolgen voor de jaarrekening. Hoe beziet Dick de Waard, hoogleraar Auditing aan de Rijksuniversiteit Groningen, deze ontwikkelingen?

Allereerst: wat is het belang van duurzaamheid voor ondernemingen?

‘Om te kunnen produceren heeft een onderneming middelen nodig: mensen, natuur en geld. Die zijn allemaal min of meer schaars. Duurzaamheid is alleen al nodig om de continuïteit in de aanvoer van grondstoffen veilig te stellen – maar er is meer. Als je je omgeving systematisch vervuilt, vernietig je je grondstoffen en verlies je afnemers en je medewerkers. Kortom: je verliest je legitimatie. Mensen zijn dan niet langer bereid bij je werken en of geld in je bedrijf te stoppen. Je ziet dit al gebeuren bij de wapenindustrie, de tabaksindustrie en de olie- en gaswinning: banken trekken zich terug.’

Hoe kun je duurzaamheid in je organisatie meten?

‘Dat kan op drie manieren. Ten eerste kun je door interviews en waarnemingen vaststellen of duurzaamheid verankerd is in het beleid van de organisatie. Zijn er doelstellingen op het gebied van duurzaamheid? Maakt duurzaamheid deel uit van de beoordelingscyclus? Zit het in de opdrachten aan de managers? Wordt er gemeten en geëvalueerd, kortom: is er sprake van managing sustainability? Het tweede is operational excellence. Hoe doe je het zelf? Zorg je goed voor je mensen? Vermijd je kinderarbeid? Draag je je belastingen af? Bespaar je energie? Kortom, je eigen ecologische voetafdruk. En de derde is je toegevoegde maatschappelijke waarde: creating value. Zijn jouw producten energiezuinig, minder vervuilend en op een ethische manier tot stand gekomen?’

Waarom is duurzaamheidsverslaglegging zo belangrijk?

‘Omdat ondernemingen dan verantwoording kunnen afleggen en eventueel laten toetsen of de verhalen kloppen. Vroeger legden we alleen verantwoording af over de euro’s. Tegenwoordig is het breder.’

Bent u tevreden over het huidige niveau van verslaggeving over duurzaamheid?

‘Ja en nee. Er staat over het algemeen weinig onzin in de verslagen, maar ik vind ze te dik. Te veel tekst. Het mag concreter. Nee, niet alleen maar infographics. Alleen maar feiten zonder tekst: dat leest niet prettig. Maar de doelen en uitkomsten kunnen best wat concreter.’

Hoe ga je om met de onzekerheidsfactor en de materialiteit bij duurzaamheidsverslaggeving?

‘Bij bijvoorbeeld de uitstoot van CO₂ niet heel anders dan bij euro’s. De CO₂-uitstoot is bij sommige productieprocessen heel exact te meten, maar bij andere niet. Dan moet je gaan extrapoleren, schatten en modellen gebruiken. Je gaat zaken aannemen en dan sluipt er onzekerheid in. De kunst is te komen tot de ‘best guess’, waarbij je ernaar streeft de onzekerheid zo klein mogelijk te krijgen. Overigens leren we nog steeds, dus de modellen worden steeds betrouwbaarder. Daarnaast is het goed om helder te krijgen welke informatie echt relevant is (de materialiteit van informatie) en met welke nauwkeurigheid deze informatie wordt geverifieerd, zodat de belanghebbenden bij ondernemingen de juiste informatie krijgen.’

Hoe denkt u dat de duurzaamheidsverslaggeving zich gaat ontwikkelen met het oog op het Klimaatakkoord en de klimaatdoelstellingen voor 2050?

‘Oké, je vraagt me om in een kristallen bol te kijken. Vooruit dan, al lachen we over vijf jaar misschien om wat ik nu zeg. Ik denk dat er op het gebied van CO₂ heel concrete richtlijnen komen voor de rapportage. Dat hoeft niet per se in een jaarrekening overigens; je kunt daar prima een digitaal platform voor inrichten. Verder vermoed ik dat de Europese Unie op termijn met een model komt dat veel meer de echte resultaten laat zien. Deze ontwikkelingen zorgen ervoor dat de bedrijven veel meer expertise op het gebied van duurzaamheidsverslaglegging moeten ontwikkelen of inhuren. Daarom zijn de Rijksuniversiteit Groningen (Environmental, Social & Government (ESG) Assurance) en ook de Erasmus Universiteit Rotterdam (Corporate Social Responsibility) gestart met een opleiding op dit vlak. Dat wordt volgens mij de toekomst van het accountantsberoep, want de verificatie van de financiële verslaggeving (de euro’s) wordt steeds meer gedigitaliseerd.’