Inzet technologie vraagt om principiële keuzes

Nieuwe technieken, zoals nudging of robo-advies, zijn in opkomst. Dit vraagt moreel leiderschap bij pensioenbestuurders, betoogt Jop Versteegt. Want hoe kies je de default? En hoe houd je controle over de zelflerende chatrobot?

In de discussie over het nieuwe pensioenstelsel is het de vraag of er voldoende aandacht wordt gegeven aan de technologische ontwikkelingen. De centrale rol van de individuele deelnemer is immers een belangrijk kenmerk van het nieuwe stelsel. En juist daarop zullen nieuwe technologieën bij uitstek kunnen inspelen.

De kansen die dit biedt moeten we met beide handen grijpen, maar het vraagt ook om keuzes en een nieuwe aanpak in leiderschap en meer bestuurlijke verantwoordelijkheid. Denk vooral aan de mogelijkheden en technieken om in te spelen op het gedrag van de deelnemer, nudging, door het neerzetten van slimme standaardoplossingen en het benutten van de nieuwste communicatiemogelijkheden. Om rele-vanter te kunnen zijn voor de deelnemer is begrip van de impact van nieuwe technologie noodzakelijk.

Pensiontech

De snelle ontwikkeling van innovaties in de pensioensector valt onder de term pensiontech. Denk aan de mogelijkheden van blockchain, inzet van slimme robots bij de pensioenuitvoering en communicatieportalen. Bij beleggingen is de inzet van robots al gebruikelijker, omdat robots – beter dan wij – data analyseren, daarop anticiperen en feitelijk ook handelen.

Juist omdat de impact zo groot is van de nieuwe technologie, mogen we niet vergeten vast te stellen onder welke voorwaarden we die nieuwe mogelijkheden willen inzetten. Smart machines kunnen ons helpen, maar uitgangspunt is dat we deze machines begrijpen en weten wat het resultaat is van hun inzet. In het algemeen is het besef belangrijk dat technologie geen doel op zichzelf is. De ontwikkelingen rondom technologie gaan snel, maar voordat we ervan kunnen profiteren, moeten we belangrijke vragen beantwoorden. Hoe borgen we dat we de ontwikkelingen kunnen blijven overzien? Hebben we voldoende checks en balances georganiseerd?

Hebben we gedefinieerd tot hoe ver smart machines kunnen en mogen gaan? In de ondersteuning van deelnemercommunicatie zien we nu nog veelal ‘scripted chat robots’. Met andere woorden: we weten van tevoren welk antwoord volgt op welke vraag. Dat hebben we immers vooraf gedefinieerd. Maar als de technologie zich ontwikkelt naar ‘non-scripted’ varianten, leggen we vooraf veel minder vast, leert de robot zelf en worden antwoorden door de robot samengesteld. Hoe blijf je dan als bestuurder in control?

Robots kunnen wachttijden verkorten, deelnemers sneller te woord staan, transacties en processen efficiënter laten verlopen. De opmars van de robotisering is ook in onze sector niet te stuiten. Onze uitdagingen liggen daarbij naast bestuurlijke beheersing ook in de instandhouding van de menselijke maat. Een afgewogen combinatie van technologisch en menselijk contact kan dat wankele evenwicht bewaren en zorgen voor een optimale ondersteuning van de deelnemer.

Moreel leiderschap

Dergelijke principiële keuzes komen bij de inrichting van het nieuwe pensioenstelsel aan de orde en vragen ook moreel leiderschap. Hieronder een tweetal voorbeelden die de zaak concreter maken.

Default doorbeleggen

Een van de mogelijke uitkomsten in de discussie rondom het nieuwe pensioenstelsel is een persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling. Deze oplossing is nu al grotendeels mogelijk bij enkele pensioenfondsen, zoals bij Centraal Beheer APF. Daarbij wordt de dc-regeling gecombineerd met default doorbeleggen. Toch zijn er in de markt belangrijke verschillen in deelnemers die profiteren van de mogelijkheden van doorbeleggen. Onder verzekeraars en ppi’s wordt de optie van door-beleggen gekozen door slechts 5 á 10% van de deelnemers, terwijl bij een apf dit door de default optie kan oplopen tot meer dan 90% van de deelnemers. Hoe komt het dat 90 tot 95% van de deelnemers bij een verzekeraar of PPI de kans op een 5 tot 15% hoger pensioen laat lopen? Dit heeft vooral te maken met de manier waarop het doorbeleggen wordt aangeboden. De gemiddelde deelnemer maakt weinig actieve keuzes, ook niet als deze in zijn voordeel zouden zijn. Als doorbeleggen een aanvullende optie is, zal de deelnemer deze kans op een beter pensioen in de regel laten liggen. Als doorbeleggen de standaard-instelling is, zal de gemiddelde deelnemer net zo min een keuze maken, maar er toch automatisch van profiteren.

Robo-advies

Steeds meer partijen zijn in staat om individueel te sturen op het pensioenresultaat. Dit is een goede ontwikkeling, die ervoor zorgt dat de deelnemer op basis van zijn persoonlijke risicoprofiel op elk moment in zijn levensfase een passende beleggingsmix heeft. Een robot kan bijvoorbeeld automatisch bijsturen bij gebeurtenissen in het leven van de deelnemer, om afhankelijk van de situatie meer of minder risicovol te beleggen. Dit is op zichzelf een goede ontwikkeling, die van de bestuurder vraagt te oordelen over de manier waarop moet worden bijgestuurd. Denk aan de zelfrijdende auto. Daar moet de maker de morele vraag beantwoorden: ‘wanneer dient de auto wel of niet bij te sturen?’

Nieuwe technologie kan bijdragen aan een beter pensioenresultaat en aan betere communicatie met de deelnemer. Laten we die technologie voor de inrichting van het nieuwe pensioenstelsel benutten in het belang van de deelnemer, maar ook moreel leiderschap tonen bij principiële keuzes die we moeten maken.

Auteur: Jop Versteegt, business development directeur voor het Centraal Beheer APF.
Bron: Centraal Beheer Algemeen Pensioenfonds