Solidariteit in de spotlights – Door Marianne van Gelder

Door mr. Marianne van Gelder, Pensioenexpert, jurist, afdeling bestuurlijke advisering, PGGM Institutional Business

Discussie tussen jong en oud

Solidariteit staat in de “spotlights”. Met name de discussies tussen jong en oud. Bij de zorg maar ook als het over pensioen gaat. Wie betaalt voor wie? Wie profiteert er het meest? Of je het nu aan jongeren vraagt of aan ouderen, de vinger wijst altijd van hen af. En het is ook best ingewikkeld want solidariteit is een “containerbegrip” dat regelmatig tot misverstanden leidt. Er ontstaat onrust op het moment dat mensen het idee hebben dat ze vaak of altijd aan het kortste eind trekken. En dat is jammer, want ik ben ervan overtuigd dat elke maatschappij beter af is mét dan zonder solidariteit. Maar wat houdt het eigenlijk in bij pensioen?

Risico’s

Iedereen weet dat bepaalde risico’s te groot zijn om alleen te dragen. Denk aan het risico dat je huis kan afbranden. Zo’n risico wil je en kun je waarschijnlijk niet zelf nemen. Dus je verzekert je huis tegen brand. Als je huis afbrandt, dan keert de verzekering uit. En als dat nooit gebeurt, dan wordt jouw premie gebruikt voor de uitkering voor verzekerden waarvan het huis wél is afgebrand. Hetzelfde geldt voor grote risico’s als arbeidsongeschiktheid, te vroeg overlijden en werkloosheid. Maar hoe zit het met ouderdomspensioen? We worden allemaal ouder en dat is eigenlijk geen risico maar een feit. Het risico is dat je op een gegeven moment niet meer in staat bent om te werken en dan geen inkomen meer hebt. Daar kunnen we vanaf jonge leeftijd voor sparen of beleggen. En dat doen we ook massaal. Maar wat als je veel ouder wordt dan waarvoor je had gespaard? Of wat als het spaargeld of beleggingen vlak voor pensionering in waarde afnemen? Dat zijn risico’s die we allemaal lopen, maar die de meesten niet alleen kunnen of willen dragen. Deze risico’s kunnen we collectief en solidair delen in bijvoorbeeld een pensioenfonds. Collectief omdat je nu eenmaal geen risico deelt in je eentje en solidair om te voorkomen dat er pech- en gelukgeneraties ontstaan.

What’s in it for me?

De discussies tussen jong en oud gaan vaak over deze risicodeling tussen de generaties in solidaire collectieve pensioenregelingen. Beiden zijn bang dat er van hen geprofiteerd wordt, en vragen zich af “what’s in it for me?”. Toch helpen jong en oud elkaar juist over en weer. Ouderen zitten dichter op hun pensioen en kunnen niet veel risico nemen. Maar er is rendement nodig voor behoud van koopkracht van hun pensioen. Om een goed rendement te realiseren zal er belegd moeten worden en beleggen geeft risico. Jongeren kunnen nog wel risico nemen, want zij hebben nog jaren de tijd voordat ze met pensioen gaan. Bij de jongeren is echter weer het probleem dat ze nog niks hebben opgebouwd en zonder kapitaal valt er ook weinig rendement te behalen. Door de financiële risico’s tussen de generaties samen te delen, profiteren de ouderen van de lange beleggingshorizon van jongeren en de jongeren van het opgebouwde kapitaal van de ouderen. In economisch mindere tijden loopt de solidariteit van jong naar oud en in economisch gunstige tijden loopt de solidariteit juist van oud naar jong.

Het is dus geven en nemen. Deze “wederkerigheid” is een eerste belangrijke voorwaarde bij solidariteit. Een tweede belangrijke voorwaarde is dat deze in evenwicht moet zijn. Als groepen alleen betalen terwijl andere groepen alleen maar profiteren, gaat het mis. Maar dan is er eigenlijk ook geen sprake meer van het delen van risico maar meer van eenzijdige “subsidiering”. En dat past niet in een arbeidspensioen. Een derde voorwaarde is een pensioencontract waarin de afspraken over en weer vóóraf op een transparante manier zijn vastgelegd en goed uit te leggen zijn.

De spotlights op solidariteit leggen ook onbedoelde, achterhaalde of onevenwichtige vormen van solidariteit bloot. En deze moeten we durven benoemen en aanpakken. Alleen dan kunnen we het goede behouden en voorkomen we dat het sentiment overslaat naar “ieder voor zich”.

Meer weten?

Tijdens het Pensioen Forum 2013 gaat Marianne van Gelder uitgebreid in op bovenstaande thema. Welke solidariteit is gewenst en welke ongewenst?

Meer van dit soort artikelen?

Meld u gratis aan voor onze financiële nieuwsbrief en ontvang regelmatig interessante content in uw mailbox.