Euroforum Blog Het kennis blog van Euroforum
David van Bodegom is arts, gepromoveerd in de ouderengeneeskunde. Hij onderzocht voor zijn proefschrift hoe mensen oud worden in Afrika. En welke rol de omgeving dan speelt. Hij schreef daarna ook het boek: “Oud worden in de praktijk”. In aanloop naar de Pensioen Update stelden we hem een paar vragen.
Hoe ziet u de toekomst van “de oudere” in Nederland?
“Wij worden steeds ouder. Dat kun je leuk vinden of niet, maar het brengt uitdagingen met zich mee. Een daarvan is dat we langer actief zullen moeten blijven, in een betaalde functie of als vrijwilliger. Daarvoor is een goede gezondheid belangrijk.
Ik ben geïnteresseerd hoe je mensen in staat kunt stellen om langer bij te blijven dragen in de samenleving. Voor mij is het geen nieuws dat mensen ouder worden, en dan ook langer actief zullen blijven. Staan de kranten nu vol van de verhoging van de AOW-leeftijd met een paar maanden, dan kun je uittekenen: volgend jaar staan ze er wéér vol van. Want die verhoging is niet eenmalig, ieder jaar komen er drie maanden bij de levensverwachting.
Sommige mensen zien hun pensioen als iets waar ze recht op hebben. Sommige werkgevers zien het ook als gelegitimeerde manier om mensen de deur uit te werken. Het kan ervoor zorgen dat je niet meer je best doet om iets leuks van je baan te maken. Terwijl ik denk: als je je werk niet meer leuk vindt, moet je nu al gaan bijsturen.
Wat zouden werkgevers kunnen doen om ervoor te zorgen dat hun werknemers gezond oud worden en daardoor van waarde blijven voor hun organisatie?
“Het is in beider belang. Als mensen pas later weggestuurd kunnen worden, moet je ze als werkgever langer productief houden. Dan is het belangrijk dat ze mentaal en fysiek fit zijn. De meeste bedrijven zien dat wel in, maar weten niet hoe. En ze zijn huiverig om te dicht op de huid van hun werknemer te gaan zitten. Dan komen ze vaak niet veel verder dan het geven van korting op de sportschool. Ook bedrijfsartsen zijn nog niet genoeg bezig met mensen gezond houden.
Nu is de kantooromgeving vaak een bron van stress en inactiviteit: een plek waar we acht uur per dag op een stoeltje zitten en dan naar de kantine gaan om kroketten te eten. Terwijl het een bron van gezondheid kan zijn. Als medewerkers een half uur beweging en twee stuks fruit in hun dag inbouwen, kun je daar gezondheidswinst uit halen. Of als ze op de fiets naar het werk gaan.”
Het “langleven” is een bron van zorg voor de pensioensector, omdat daardoor de pensioenen ontbetaalbaar zouden worden. Deelt u deze zorg?
“Die zorg deel ik niet. In Nederland hebben we de grootste pensioenpot ter wereld. Nederlanders zijn spaarders, met enorme opgepotte tegoeden voor de oude dag. Maar als ik het me door pensioenexperts laat uitleggen heeft de huidige zorg meer te maken met de rekenmethode.”
“Qua betaalbaarheid gaat de wal het schip keren. Jong met pensioen gaan wordt onbetaalbaar, dus gaan we het minder doen, en dat wordt juist winst. Ik zie dat het langer leven mensen dwingt om langer actief te blijven, en dat is iets positiefs. Ze gaan langer van waarde zijn voor de maatschappij.”
Hoe ziet dat er in Afrika uit?
“In Ghana zijn de ouderen de baas. De raad van oudsten adviseren de Chief. Het zijn zelfvoorzienende boeren, maar al het vee en de vrouwen zijn bezit van de oudste man. Gevolg: leeftijd geeft aanzien en mensen scheppen op over hun leeftijd. Daar tellen ze er wat jaren bij op. Als iemand ziek wordt, gaat het hele kapitaal naar de oudste. Omdat dat de belangrijkste persoon in de keten is.”
Over de combinatie wonen, zorg & pensioenen worden veel discussies gevoerd. Hoe ziet u dit?
“Als we het hier hebben over ouderen en ouder worden, dan stellen we de vraag: wie gaat die zorg betalen. Waar gaat ie wonen? Vragen die te maken hebben met de financiële onderbouwing. Dat komt deels omdat we ouderen als kostenpost gaan zien. We hoeven de kosten niet te ontkennen, maar we kijken beslist te weinig naar de baten van ouderen in de samenleving. Ouderen kunnen mantelzorg geven. Kunnen vrijwilligerswerk doen. Kunnen langer in dienst blijven. In dergelijke rollen kunnen ze maatschappelijk veel waarde leveren. Het zou helpen als je die meerwaarde meeneemt in de cijfers: bijvoorbeeld als je zou betalen voor vrijwilligerswerk. Dan komen ze in de statistiek, en zie je hoe ouderen een bijdrage leveren aan het Bruto Nationaal Product.”
“Wat ook zou helpen is als jongere generaties stoppen met het bedenken van oplossingen vóór de oudere generatie. Dat begon al met het idee om verpleeghuizen te bouwen, – onder het motto ‘dan brengen we de ouderen daar onder’. Nee, je moet ze juist betrekken. Leg je oor meer te luisteren bij de ouderen om te horen welke oplossingen zij zien!”
Meer weten over de pensioensector?
Tijdens de Pensioen Update nemen vooraanstaande sprekers uit de sector u mee in hun visie op alle veranderingen die komen gaan. Hoe gaan we verder? Wat wordt er concreet van de sector verwacht?
