Irene Vermeeren: “Je krijgt als bestuurder wel eens het gevoel dat je aan het twisteren bent”

Door Anouschka te Lintelo, blogger tijdens het Pensioen Forum 2013

Pensioenjuriste Irene Vermeeren sprak tijdens haar lezing op het Pensioen Forum over de aansprakelijkheid van bestuurders in de zorgplicht. Ze maakte haar lezing heel sprekend door veel voorbeelden aan te halen. Haar heldere verhaal hieronder samengevat.

“Laatst was ik vrij en ik dacht ik ga eens met mijn kinderen op stap. Ik had nog nooit een rondje Nederland gedaan en we besloten naar Zaandam te gaan. Natuurlijk gingen we ook even naar het Albert Heijn museum. Maar ik kon me nog niet afsluiten van pensioen: achter in de zaal was een televisiescherm waarop uitleg gegeven werd over het pensioen van de Albert Heijn-werknemers in 1925. Er werd standaard 50 000 euro apart gezet als pensioen, waar tegen over stond dat werknemers loyaal aan het bedrijf voor de rest van hun leven moesten blijven. Pensioen was toen een zuivere arbeidsvoorwaarde.

Nu is het inmiddels wel iets veranderd. Inmiddels hebben we zelfs een Europese pensioenrichtlijn. Het vertrouwen neemt steeds vaker af, en daar wordt vaker op mijn deur geklopt. Maar ik vind het heerlijk waar, je hebt met principiële dingen te maken. Er mogen best dingen worden uitgezocht. Maar mensen gaan zodra het vertrouwen af neemt mensen gaan zoeken naar hun positie, wat ook mag en kan, maar wel leidt tot verharding. Je moet geen marionet zijn als bestuurder van een pensioenfonds, maar je hebt wel een eigen verantwoordelijkheid vanuit de stichting.

Interne en externe aansprakelijkheid
Je krijgt als bestuurder wel eens het gevoel dat je aan het twisteren bent. Je denkt dat je lekker staat, maar dan wordt er een zwieper gegeven en moet je je linkerbeen naar rechts zetten, waardoor je in een nevelige situatie terecht komt. Zo kan je je als bestuurder soms voelen, maar hoe zit het met de aansprakelijkheid? Je hebt interne en externe aansprakelijkheid. Bij interne aansprakelijkheid stelt de stichting zelf één of twee bestuurders aansprakelijkheid. Dat komt bijvoorbeeld voor bij een twist als: ‘ik ging er vanuit dat jij het zou doen maar je hebt het niet gedaan, en ga zo maar door.’ Ik heb hier nog nooit een rechtszaak over gehad. Maar wordt bijvoorbeeld onderzocht: heeft de bestuurder redelijkerwijs gehandeld, had iemand in dezelfde positie hetzelfde gedaan? De pijn zit hem bij externe aansprakelijkheid. Dit gaat meestal niet om slechts één persoon. Behalve als er bijvoorbeeld een vergadering is waarbij je als bestuurdersraadslid een klap in het gezicht geeft van iemand in de deelnemersraad omdat de emoties zo hoog oplopen. Dan zijn alle vragen als: is er schade? Was hij toerekeningsvatbaar? Dat is snel bekeken.

Maar wat nu als je als bestuur iets hebt besloten om de indexatie die de werkgever heeft gedaan, uit te voeren. Als vertegenwoordiger als de gepensioneerden heb je voor dit besluit gestemd. Als ik dan denk gepensioneerden mijn vertegenwoordiger dan aanspreken als ik het er niet mee eens bent? Wil er sprake zijn van een aansprakelijkheid van het bestuur dan moet er sprake zijn van een ernstig verwijt.

Grand faillisement
Maar wat is een ernstig verwijt? Dat moet wel heel ernstig zijn. Dat is bijvoorbeeld als er een besluit is genomen als bestuur of bestuurder dat echt schade kan veroorzaken. Dat was bijvoorbeeld zo bij de zaak-Beklamel. Toen ging de directeur goederen kopen terwijl hij wist dat hij het niet kon maken. Toen ontstond er een grand faillissement.

In de pensioenregelingen staat veel vast; er wordt nu veel zaken meegenomen die eerder niet werden meegenomen. Als er nu aan een fonds gevraagd wordt: Kan u dit voor mij uitvoeren? Dan zeggen ze misschien wel: “Ja gaan we doen.” Maar er moet toch eerst een constitentietoets worden afgelegd. Dan blijkt zo’n indexatietoedeling misschien toch wel veel te rooskleurig. Wat doe je dan geef je dan als bestuurder die regeling terug of ga je hem dan toch maar uitvoeren?
Het voorbeeld van een klap in het gezicht is heel duidelijke verwijt. Maar een ernstig verwijt is veel moeilijk erom te bewijzen Denk goed na, wat voor besluit er ook wordt genomen. De zorg kan misschien nog weggenomen worden, laten we gaan zorgen dat het in ieder geval geen valkuil wordt.”