Het risico van politieke tovertrucs bij pensioendebat

Interview metProf. Mr. Steven Schuit door Jan Aikens, hoofdredacteurFindinet

“Ik maak me grote zorgen over de manier waarop de politiek zich mengt in de pensioendiscussie.”

Prof. Mr. Steven Schuit kijkt uit naar de aangekondigde ‘brede discussie‘ over de hervorming van het pensioenstelsel. Met grote belangstelling, maar met minstens even grote zorg. De ambitie is om die in 2014 af te ronden. “Moderniseren van het pensioenstelsel doe je echter niet op een achternamiddag en ook niet in een jaar. Zeker niet omdat er eerst nog een groot aantal wetsvoorstellen door het parlement moeten worden geloodst. Een hervorming is absoluut noodzakelijk, maar de materie is weerbarstig met heel veel technisch ingewikkelde kanten. Voor de hand liggende oplossingen zijn er niet. Waar ik me grote zorgen om maak is de manier waarop de politiek zich in deze discussie mengt. Sommige politici werpen immers een begerige blik op de grote pensioenpotten en leggen een relatie met het begrotingsgat van de Staat. Het zou niet voor het eerst zijn dat de overheid separate vermogens naar zich toetrekt.” Hij wijst op het lot van de woningcorporaties en waarschuwt: “Laten we er vooral voor waken dat er tijdens deze discussie geen sprake is van mystificaties en tovertrucs.”

Beoogd is om de zakken van de pensioenfondsen te legen

De term mystificaties keert terug als het gesloten pensioenakkoord ter sprake komt. “Het is toch onwaarschijnlijk dat in werkelijkheid gaat gebeuren wat de politici voor ons willen doen geloven? Ze wekken de indruk forse maatregelen genomen te hebben om premieverlaging bij de fondsen af te dwingen, terwijl die maatregelen boterzacht zijn. Ik ben bijzonder sceptisch dat de versobering van de fiscale faciliteit door een premieverlagingvoor de burger adequaat gecompenseerd zal worden. DNB moet dat afdwingen aan de hand van maatregelen die niet objectief zijn. Dat lijkt mij in een rechtstaat een onmogelijke opdracht. Overigens doet de overheid voorkomen dat pensioenfondsbesturen een hogere premie vragen dan strikt noodzakelijk is. Ik geloof dat niet, alleen al omdat sociale partners hier voor een natuurlijke tegendruk zorgen. Ook staan fondsen niet te springen om te korten of om indexatie achterwege te laten. Ze voelen dat als een vorm van contractbreuk en dat gaat ook tegen hun natuur in. Fondsbestuurders zijn zich erg bewust van de verwachtingen die hun deelnemers hebben.

Beoogd is om de zakken van de pensioenfondsen te legen en daarmee op papier de rijksbegroting zodanig op orde te krijgen dat de Europse Commissie op afstand kan worden gehouden. De uitkomst zal zijn dat er een aanslag gepleegd is op de portemonnee van de burger, want ik zie niet gebeuren dat, behalve het ABP die nauwe banden met de overheid heeft, pensioenfondsen de mogelijkheid hebben de premie wezenlijk te verlagen.”

Achteraf kritiek hebben op beleggingsbeleid is makkelijk

Blij is Schuit met de regeling van het interne toezicht op de pensioenfondsen. “Toen ik in 2007 daarvoor pleitte kreeg ik weinig handen op elkaar, maar intussen er sprake van een breed draagvlak. Ik zie enorm veel discussies binnen de pensioenfondsen waarbij dit onderwerp centraal staat.” Waarbij hij wil benadrukken dat een steviger toezicht niet noodzakelijk is omdat de fondsbesturen het in het algemeen niet goed genoeg zouden doen. “Er zijn veel pensioenfondsen die uitstekend presteren. En achteraf kritiek hebben op beleggingsbeleid is makkelijk. Wie heeft wel goed belegd de afgelopen jaren? Het is gemeen goed geworden om fondsen te beschuldigen. Maar deden de Staat en DNB het dan wel zo goed? Dat zou ook niet de kern van het debat moeten zijn. Goed toezicht is noodzakelijk, los van de vraag of al dan niet goed gepresteerd wordt. Bij het beheer van grote geldbedragen van anderen hoort een verhoogde zorgplicht.”

Keuze uit vijf maatpakken die allemaal net niet passen

Lastig vindt hij dat de wetgever heeft gekozen voor vijf varianten voor het interne toezicht. “Beter was geweest om heldere criteria van toezicht te formuleren en om vervolgens iedereen een lap stof en een naald en draad te geven om een sterk toezicht te construeren. Nu kan gekozen worden uit vijf maatpakken die allemaal net niet passen. Dat leidt tot een enorme klus, zowel voor elk van de onderling zeer verschillende fondsen als voor DNB. De wetgever heeft achter zijn tekentafel niet overzien wat dit in de zeer gevarieerde praktijk betekent. En ook niet dat hij de spoeling van bekwame toezichthouders erg dun gemaakt heeft. Door het hanteren van een star puntensysteem vallen mensen met een beperkt aantal commissariaten al buiten de boot. En die heb je er echt bij nodig, want de eisen die aan toezichthouders gesteld worden zijn hoog. Dezelfde overheid die de mond vol heeft van het versterken van pensioenfondsbesturen heeft zoveel kraaienpoten op het dek van de pensioenfondsen gelegd dat het voor de echt deskundige mensen niet makkelijk gemaakt is om aan boord te klimmen.”

Prof. Mr. Steven R Schuit (Allen en Overy) is hoogleraar Corporate Governance and Responsibility Nyenrode en hoogleraar Corporate Law and Business Transactions Utrecht University. Op 27 maart 2014 is hij dagvoorzitter van het Euroforum congres Pensioenactualiteiten 2014.