Euroforum Blog Het kennis blog van Euroforum
Als schrijver hebben wij een diepgewortelde neiging om te denken in thema’s. Niet in de laatste plaats dankzij het schrijfonderwijs: als student werd ons immers aangeraden om eerst een inhoudsopgave maken voordat we gaan schrijven. En wat is een inhoudsopgave anders dan een geordende verzameling trefwoorden of thema’s?
Individuele brainstorm
Vaak is het lastig om met een structuur te beginnen en die vervolgens te vullen met inhoud. Dat lukt alleen als we boven de stof staan. Daarom kiezen we meestal voor de omgekeerde werkwijze waarbij we eerst de ideeën verzamelen die we in onze tekst willen verwerken. In een individuele brainstorm noteren we onze ideeën in de vorm van trefwoorden kris kras onder elkaar zonder ons druk te maken over de logische volgorde of hun onderlinge samenhang. Vervolgens ordenen we deze trefwoorden, waarna het schrijfwerk kan beginnen.
Denkwerk en schrijfwerk
Natuurlijk is het nuttig om op deze manier het denkwerk te scheiden van het schrijfwerk: beide werkzaamheden zijn op zich immers al moeilijk genoeg. Maar een op thema-denken gebaseerde werkwijze kan schadelijk zijn voor de soepele voortgang van het schrijfproces en de kwaliteit van het geproduceerde document.
Om te beginnen kent elke brainstorm een zekere mate van willekeur: hebben we aan alles gedacht wat relevant is of zijn we wellicht iets vergeten? We beschikken helaas niet over een maatstaf om te bepalen of onze verzameling ideeën compleet en afdoende is. Een brainstorm kent geen grenzen. Het houdt nooit op. Er is altijd nog wel iets meer te bedenken. Hier schuilt een belangrijke valkuil: tijdens het schrijven associëren we vrolijk door. Helaas past deze spontaan opgekomen informatie lang niet altijd naadloos in de opbouw die we al schrijvend ontwikkeld hebben.
Begrenzen van informatie
Dan is er nog de begrenzing: wat wel en wat niet? Want vaak is bij een eerste rondje nadenken ons bordje al meer dan gevuld. We hebben veel te veel informatie voor de “spreektijd” die ons gegund is. Ons hoofd bevat 1001 ideeën, maar de opdrachtgever verwacht een helder en beknopt A4-tje. Hier ligt een bekend probleem: veel vakspecialisten hebben moeite om in grote (en grove) lijnen te denken. In hun ogen doet het verhaal dan onrecht aan hun werkelijkheid. Ze vinden dat van bepaalde zaken ook de details vermeld moeten worden, de uitzonderingen, de voors- en tegens, de alternatieven. Al gauw wordt hun tekst een rijstebrij-berg voor de lezer die geen niet-vakgenoot is. Niet voor niets luidt een belangrijke tip voor helder denken en schrijven: kill your darlings (durf weg te laten!)
Worstelen met vaste thema’s
Het grootste probleem is echter dat de trefwoorden uit onze inventarisatie weliswaar vastleggen waarover we het willen gaan hebben (thema’s), maar niet wat we daar precies over willen gaan zeggen (ideeën). Dat betekent dat we tijdens het schrijven alsnog onder woorden moeten brengen wat we eigenlijk te zeggen hebben over die thema’s. Dat houdt niet alleen het schrijfproces op, maar doet tevens de scheiding tussen denkwerk en schrijfwerk teniet. Dat is niet handig omdat schrijven werkt als een soort vliegwiel: het komt moeizaam op gang, maar als het eenmaal loopt dan gaat het min of meer vanzelf. Zo’n proces moet je niet steeds onderbreken.
Werken met uitspraken of ideeën
Bovendien kunnen de ideeën die tijdens het schrijven gegenereerd worden de inhoudsopgave die we als over all-plan voor onze tekst bedacht hadden op losse schroeven zetten. Bij sommige trefwoorden kunnen we misschien niets zinnigs bedenken, aan andere trefwoorden uit de inhoudsopgave hangt een veel te uitgebreid verhaal. Ook kan blijken dat de volgorde helemaal niet zo logisch is als we dachten: wat we bijvoorbeeld in paragraaf 3.4 wilden zeggen kan veel beter ondergebracht worden in hoofdstuk 5. Of om een uitspraak uit hoofdstuk 2 te begrijpen is informatie nodig die volgens plan pas in hoofdstuk 7 zou worden gepresenteerd. Kortom, de logische opzet van een verhaal is pas te bepalen als je werkt met uitspraken of ideeën. Werken met thema’s is half werk.
In een volgende blog zal de schrijver een alternatief aanreiken.
Lees het vervolg op dit artikel: Schrijven is het beantwoorden van de vragen van uw lezer
Uw gedachten beter structureren bij het schrijven?
De tweedaagse training ‘Delta Denken’ gaat u daar zeker bij helpen! Delta Denken is een unieke methode om stap voor stap uw gedachten over een bepaald onderwerp te structureren en vervolgens uit te werken tot een heldere tekst of presentatie.
Benieuwd naar het cursusprogramma?
Bekijk het programma
